SŁOWNIK PERSONALISTYCZNY
Nosce te ipsum
28 maja 2012
Człowiek
Człowiek.
Funkcjonują dzisiaj dwie przeciwstawne filozofie człowieka. Pierwszą jest
teoria naturalistyczna. Odwołuje się ona do pojęcia ludzkiej natury. Ludzka
natura jest traktowana jako cząstka szerszej natury świata (przyrody). W tym
ujęciu człowiek powstał w wyniku procesu ewolucji materii stanowiącej tworzywo
świata. Człowiek jest uważany za najdoskonalszy etap rozwoju ewolucyjnego. W
związku z tym rozumność człowieka powstała na skutek rozwoju biologicznego
organizmu. Natomiast sam człowiek rozwija się dalej dzięki działalności
kulturalnej tworząc w ten sposób swój własny świat duchowy. Kultura stanowi
jedyną sferę duchową dla człowieka. Kultura powstaje dzięki myśleniu i stanowi
utrwalenie różnych sposobów ludzkiego myślenia. Cała ta teoria ma być naukowym
wyjaśnieniem ludzkiego bytu.
Istnieje również
druga teoria człowieka, którą można nazwać personalistyczną. Odwołuje się ona
do pojęcia osoby. Człowiek jest osobą, która pochodzi bezpośrednio od Boga.
Ludzka osoba została stworzona przez Boga. Biblia mówi, że Bóg stworzył
człowieka na swój obraz i podobieństwo. Osoba ludzka stanowi podmiotowość
istnienia. Bóg jest pojmowany jako Czyste Istnienie, dlatego może stwarzać
osobowe istnienie człowieka. Dopiero stworzona osoba jako realność i aktywność
istnienia przyczynuje z kolei ludzką naturę, zarówno duchową (rozumną) jak i
cielesną (życie). Dlatego rozumna natura człowieka jest sprawiana przez osobowe
własności zawarte w istnieniu. Na powstanie oraz postać natury rozumnej mają
wpływ także przyczyny zewnętrzne, czyli byty inteligentne – aniołowie. Rozumna
natura nie jest więc wynikiem procesu ewolucyjnego, ale skutkiem działania
zasad wewnętrznych oraz przyczyn zewnętrznych. Jest to wyjaśnienie
metafizyczne. Ludzkie życie nie jest zatem przystosowaniem się do środowiska,
ale uaktywnieniem się różnych sił i zdolności zawartych w osobie i naturze
człowieka.
Osoba zapewnia
człowiekowi doskonałe działanie, jednak natura może działać raz dobrze, a raz
źle. Jeśli człowiek żyje wyłącznie na zasadzie swojej natury, to pozostaje w
ciągłym dylemacie, w jakimś rozdarciu pomiędzy prawdą i fałszem, dobrem i złem,
pięknem i brzydotą. Człowiek musi mieć jasny cel w swoim życiu, do którego
będzie zmierzał. Tym celem powinno być osobowe spełnienie poprzez religijność i
moralność. Aby jednak ożywić w człowieku aktywność osoby, potrzebna jest łaska
Boża, czyli nadprzyrodzona opieka Boga.
Ideologia
Ideologia.
Ideologia jest skutkiem idealistycznego myślenia. Ale czyste myślenie zawsze
jest idealistyczne. To poznanie i wiedza mogą być realistyczne, ale nie ma
realistycznego myślenia. Jeśli człowiek tworzy wiedzę w oparciu o samo
myślenie, to zawsze stworzy system lub teorię idealistyczną. Idealizm w
myśleniu skutkuje ideologią w działaniu. Ideologia jest teorią nierealnego i
wymyślonego działania. Nigdy nie wiadomo, jakie realne skutki przyniesie
ludziom. Sama ideologia jest bezsilna wobec rzeczywistości. Dlatego do zdobycia
władzy uwielbia posługiwać się przemocą. Ideologia pragnie jedynie zwycięstwa i
panowania. Chce zdobyć władzę za wszelką cenę. Ideologia pragnie absolutnej
władzy nad człowiekiem. A to może jej zapewnić wyłącznie całkowite zniewolenie
człowieka. To zniewolenie człowieka jest bezpośrednio związane z pozbawieniem
go godności jako najwyższego realnego dobra. Dlatego ideologia odbiera
człowiekowi osobową prawdę, osobowe dobro i osobowe piękno. Pozbawia go w ten
sposób godności, gdyż godność tworzą łącznie te trzy własności osobowe. I
dopiero tak zniewolonym człowiekiem ideologia zamierza się posługiwać jak
niewolnikiem. Ideologia podporządkowuje sobie ludzi jako niewolników. Ideologia
nie potrzebuje porządku, ona chce podporządkowania. Współczesne ideologie idą
jeszcze o krok dalej. Próbują wmówić człowiekowi, że w tym zniewoleniu czeka go
szczęście i świetlana przyszłość. Pragną oszukać człowieka do tego stopnia,
żeby myślał, że w tym niewolnictwie idealizmu jest szczęśliwy. Najlepszą
ilustracją działania ideologii jest postać Wielkiego Inkwizytora w „Braciach
Karamazow” Dostojewskiego.
Filozofia
Filozofia.
Filozofia jest wiedzą dotyczącą rzeczywistości. Filozofia dotyczy tego, co jest
realne. Filozofia bada i rozważa przyczyny i zasady realnych bytów.
Filozofia nie jest
teorią myślenia, ani koncepcją świadomości. Filozofia nie może zajmować się
negacją realności. Filozofia powinna się zajmować wyłącznie realnymi bytami.
Badając status realności filozofia musi wskazywać na przyczynę realności. W ten
sposób filozofia wykrywa i identyfikuje akt istnienia jako podstawę realności
każdego bytu. Dopiero dalsza analiza poznawanych bytów wskazuje na ich
wyposażenie istotowe. Jednak historycznie filozofia rozpoczęła od opisu
esencjalistycznego rozpoznając jedynie samą istotę bytu (Arystoteles). Taki
początek rozważań filozoficznych wpłynął na ograniczone rozumienie filozofii.
Gdy więc św. Tomasz odkrył akt istnienia i zapoczątkował egzystencjalny opis
bytu, nie spotkało się to z ogólną akceptacją. Efektem odrzucenia metafizyki
istnienia było zaprzepaszczenie ogromnej szansy, jaką człowiekowi dawała to
filozofia. Odrzucenie metafizyki istnienia doprowadziło do zwrotu filozofii w
kierunku myślenia i świadomości. Można powiedzieć, że filozofia nowożytna
przestała już być filozofią (metafizyką), a stała się ideologią (pod nazwą
ontologii), czyli teorią myślenia. Dlatego razem z tą filozofią pojawiają się
społeczne ideologie.
Filozofia powstała
jako wiedza naukowa. Ale już od początku łączyła w sobie teorię z praktyką.
Filozofia poszukiwała mądrości. Dlatego została określona jako umiłowanie
mądrości. Mimo, że filozofia stawiała sobie za cel zbudowanie systemu wiedzy
naukowej, to jednak jednocześnie dążyła do mądrości. Dlatego wydaje się, że
istotą filozofii jest mądrość. Dzisiaj widzimy to chyba lepiej niż kiedyś.
Filozofia powinna być mądrością, bo tylko mądrość dosięga i obejmuje zarazem
prawdę i dobro. Filozofia musi łączyć ze sobą osobową prawdę i osobowe dobro
(dodając do nich jeszcze osobowe piękno). Dopiero ten mądrościowy triumwirat
może dać nam zrozumienie człowieka.
Czasy nowożytne
porzuciły ten mądrościowy wymiar wiedzy. Postawiono jednoznacznie na naukę. Z
pewnością poszerzyło to znacznie naszą wiedzę o świecie, ale doprowadziło
jednocześnie do poważnego zaniedbania wiedzy o człowieku. Uznano więc człowieka
za element świata przyrody. Ale taki pogląd jest zabójczy dla filozofii, a tym
samym dla człowieka. Człowieka może uratować jedynie konsekwentna filozofia
personalistyczna oparta na metafizyce istnienia. Bo tylko taka filozofia broni
mądrościowego charakteru wiedzy o człowieku i tylko ona może współistnieć i
współgrać z mądrością teologiczną, czyli wiedzą objawioną. Współczesna nauka
odrzuca i zwalcza teologię. Tym samym przestaje służyć człowiekowi, który
potrzebuje opieki Boga.
Polityka
Polityka.
Polityka oraz ustrój polityczny jest pomysłem człowieka. Polityka nie jest jednak
realną aktywnością człowieka. Realnym działaniem jest tylko moralność. Wszelka
inna aktywność niesie ze sobą idealizm myślenia. Wiemy doskonale, że polityka
sprzeciwia się moralności. Nie sposób wyobrazić sobie sojusz polityki i
moralności. Moralność jest osobowym działaniem człowieka. Moralność wyrasta z
osobowej podmiotowości istnienia. Natomiast polityka wyrasta z samego myślenia.
Wyrasta z myślenia o władzy i panowaniu. Człowiek wymyśla różne ustroje
polityczne. Próbuje w ten sposób zracjonalizować świadomość pragnienia władzy i
panowania. Pragnienie władzy pochodzi z naszego myślenia. Jest to efekt
działania świadomości jako podmiotowości istnienia. Aby zaistnieć, świadomość
musi zapanować nad człowiekiem. To świadomość narzuca człowiekowi pragnienie
panowania. Świadomość pragnie zapanować nad człowiekiem. Pragnie zapanować nad
osobą ludzką. Tylko w ten sposób może przejąć władzę nad człowiekiem. Dlatego
świadomość zawsze neguje osobę jako podstawę realności człowieka. Świadomość
jako podmiotowość myślenia wyrasta z negacji realności. Świadomość żyje samym
myśleniem. Realność jej zagraża. Świadomość stara się narzucić człowiekowi
wolność myślenia jako zasadę postępowania. Wolność myślenia oznacza samą
negację realności. Wolność myślenia jest zgubna dla ludzkiej osoby. Wolność
myślenia jest negacja realności osoby. Postępowanie na zasadzie wolności staje
się niemoralne, gdyż pomija podmiotowość osoby. Polityka postuluje dzisiaj
wolność myślenia jako prawo człowieka. Czy naprawdę nie wie, że to zniszczy
człowieka?
27 maja 2012
Wychowanie
Wychowanie.
Wychowanie jest niezbędnym etapem rozwoju człowieka. Człowiek w swoim życiu
potrzebuje właściwego wychowania. Wychowanie ma ukazać człowiekowi pełnię jego
realności i pełnię jego aktywności. Mówiąc inaczej wychowanie powinno pokazać
człowiekowi, co może osiągnąć w swoim rozwoju i jak tego dokonać. Wizja
wychowawcza korzysta tutaj z dorobku minionych pokoleń, ponieważ pojedynczemu
człowiekowi trudno byłoby zdobyć potrzebną do tego wiedzę. Wychowanie musi
czerpać z dorobku kulturalnego to, co dla człowieka najlepsze. Wychowanie
powinno korzystać z mądrości poprzedników. Nie powinno natomiast powtarzać
znanych błędów.
Wychowanie ma
prowadzić człowieka do pełnego rozwoju. Potocznie mówimy, że wychowanie powinno
wszechstronnie rozwijać naturę człowieka. Czy jednak natura ludzka oznacza całą
realność człowieka? Metafizyka poucza nas, że podstawą realności jest w
człowieku istnienie (akt istnienia). Istnienie urealnia porządek istotowy.
Istnienie jest także pierwszym źródłem aktywności, jak uczy nas K. Wojtyła.
Możemy więc uznać, że natura działa na mocy aktu istnienia. To istnienia
Wojtyła nazywa osobowym. W człowieku istnienie stanowi osobową podmiotowość.
Dlatego natura działa przede wszystkim dzięki osobowej aktywności istnienia.
Wychowanie
człowieka powinno więc prowadzić do uruchomienia aktywności osoby i wyrażenie
jej poprzez władze i zdolności naturalne. Wychowanie ma uruchomić działania
osoby poprzez naturę. Nie możemy zatem ograniczać się do rozwoju natury
oderwanej od całego osobowego podłoża. Musimy najpierw uaktywnić samą osobę
człowieka, a następnie sprawić, żeby aktywność osobowa przebiła się przez
naturę. Natura musi zostać poddana działaniu osoby. Byłoby to przywrócenie
pierwotnego porządku ludzkiego bytu, jaki ustanowił Bóg w akcie stworzenia.
Bóg stworzył osobę
ludzką. Stworzył człowieka jako osobę. I cała ludzka aktywność miała wypływać z
tego osobowego źródła. Wychowanie człowieka winno przywrócić zburzony porządek
i znowu poddać naturę działającej mocy osoby. Musimy jednak pamiętać, że tego
nie zrobi sam człowiek. Tutaj potrzebna jest łaska Boża, aby ożywić aktywność
osoby. Dlatego osobowe wychowanie człowieka musi się rozpoczynać od życia
religijnego i przywrócenia łączności z Bogiem. Bez tego w człowieku nie ujawni
się nigdy osoba ludzka. Taki człowiek będzie żył jedynie na poziomie
naturalnym. Jednak natura musi być przez coś uruchomiona. Dlatego do głosu
dochodzi wtedy podmiotowość myślenia, czyli świadomość. Wówczas człowiek może
rozwijać swoje myślenie o świecie i o sobie. Ale myślenie raz jest pozytywne, a
innym razem (nawet za chwilę) już jest negatywne. Myślenie nie jest w stanie
niczego ustalić. Dlatego człowiek myślący będzie żył w ciągłym dylemacie, jak
postępować i dokąd podążać. Dlatego wychowanie do myślenia prowadzi donikąd.
Oddaje bowiem człowieka na pastwę niepewności i absurdu albo przemocy i
śmierci.
Wychowanie ma za
zadanie ukazanie człowiekowi całego zakresu rozwoju. Powinno mu pokazywać życie
i szczęście wieczne. Wreszcie powinno pokazywać mu zbawienie, jakie ofiarowuje
człowiekowi Bóg. Wszystko to może spełnić jedynie wychowanie katolickie.
Pokój
Pokój.
Pokój jest zachowaniem właściwego porządku. W przypadku człowieka właściwy
porządek dotyczy wzajemnych odniesień osoby i natury. Ten porządek został
ustanowiony przez Boga w akcie stworzenia. Człowiek powinien zachować ten
porządek, aby osiągnąć doskonałość życia (aby osiągnąć życie wieczne). Pokój
wewnętrzny człowieka oznacza więc pierwszeństwo i dominację osobowej
podmiotowości oraz podporządkowanie jej zdolności naturalnych. Pokój wewnętrzny
i moralny oznacza rządy osoby. Człowiek może zatem osiągnąć spokój wewnętrzny
dzięki łasce i jej sprawczej mocy, która pomaga działać osobie.
Jeżeli natomiast
człowiek pozostaje w stanie upadku, wówczas do głosu dochodzi podmiotowość
myślenia, czyli świadomość. Świadomość walczy i przeciwstawia się osobie.
Dlatego człowiek grzeszny i upadły żyje w nieustannym niepokoju i złości,
targany przeciwstawnymi sądami i poglądami oraz podległy rozbieżnym decyzjom.
Taki człowiek nie zdoła zaznać spokoju, ani radości, ani spełnienia dobra, ani
uznania prawdy, ani nadziei na życie wieczne.
Współczesna
psychologia służy dominacji ludzkiej świadomości. Jest zresztą wytworem tej
świadomości i wszystko próbuje sprowadzić do kręgu myślenia. Psychologia nie
szuka w człowieku właściwego porządku. Ona stara się ustanowić swój własny
porządek. Psychologia pragnie jedynie manipulować człowiekiem. Nie obchodzi jej
realność. Dla niej ważne staje się tylko myślenie o sobie i świecie, i
odpowiednie sterowanie tym myśleniem. Ewidentnym przykładem jest tutaj
psychologia reklamy. Nie jest ważne, jak rzecz się ma naprawdę. Ważne jest,
żebyś pomyślał sobie o naszym produkcie jak najlepiej.
Psychologia nie
zamierza dać człowiekowi realnego pokoju. Ona twierdzi, że twórczy jest właśnie
niepokój i konflikt. Psychologia próbuje wmówić człowiekowi, że jest wspaniały
i może wszystko, co tylko chce. Psychologia obiecuje człowiekowi sukces zamiast
pokoju. Ale to nie jest sukces osoby człowieka, lecz sukces w rankingu
sprzedaży siebie. Człowiek powinien umieć odpowiednio siebie sprzedać na rynku.
Nie jest ważne, czy to służy jego osobie. Ważna jest świadomość sukcesu, czyli
myślenie o sukcesie. W ten sposób psychologia proponuje nam samookłamywanie
siebie. Proponuje nam życie w kłamstwie i poszukiwanie w tym zadowolenia. Czy
człowiek może żyć w totalnym kłamstwie? Okazuje się, że może. Ale koniec
takiego życia jest marny – po prostu śmierć.
A przecież człowiek
może osiągnąć znacznie więcej. Człowiek może osiągnąć życie wieczne. Może
rozwinąć swoje życie osobowe. Przede wszystkim może żyć jako osoba. Dopiero
wtedy zobaczy, jak wspaniałe jest życie. Do takiego życia człowiekowi potrzebny
jest właściwy porządek. Można powiedzieć, że człowiekowi potrzebny jest
porządek osobowy albo egzystencjalny. Gdy człowiek odbuduje w sobie ten
porządek, gdy poddaj swoją naturę rządom i prawom osoby, dopiero wtedy
zrozumie, czym jest pokój. Wówczas człowiek osiągnie prawdziwy pokój moralny,
który można uznać za trwałe szczęście.
Wojna
Wojna, czyli walka.
Wojna oznacza walkę. Jest to walka dwóch przeciwstawnych i zwalczających się
stron. Walka i wojna pojawia się wtedy, gdy zabraknie pokoju. Zniszczenie
pokoju polega na wywróceniu właściwego porządku. W człowieku wszystkim powinna
kierować osoba. Ale grzech pierworodny zepchnął osobę na dalszy plan,
rozpoczynając panowanie świadomości. Świadomość wyrosła na gruncie negacji
realności osoby, dlatego nie może opierać swego panowania na czymś realnym. Jej
panowanie i władza opiera się na kłamstwie, złu i brzydocie. Świadomość mogła
zapanować nad człowiekiem, gdy udało się jej przekonać go, że jest istotą
myśląca (homo sapiens). Świadomość popycha i nakłania człowieka do walki i przemocy.
Świadomość „żywi się” walką i przemocą, i nie dotyczy to tylko świadomości
klasowej w marksizmie. Świadomość próbuje podporządkować sobie ludzi poprzez
przemoc i zniewolenie, które mają odebrać człowiekowi osobową godność.
Doskonale znamy systemy ideologiczne, które tak postępowały (stalinizm i
hitleryzm).
Dzieckiem
świadomości jest idealizm i ideologia. Są to najlepsze przykłady czystego
myślenia. Ideologia zawsze pragnie absolutnej władzy. Skutkiem społecznym
ideologii jest właśnie chęć panowania (pragnienie władzy), która znalazła
niechlubny wyraz w systemach totalitarnych. Widzimy więc, jak wewnętrzna walka
z osoba prowadzi w efekcie do potwornych skutków społecznych. Walka świadomości
przeciwko osobie daje w wymiarze społecznym system cywilizacji przemocy i
śmierci. Przemoc i śmierć rodzą się z ludzkiego myślenia i jego chęci
zapanowania nad człowiekiem. To jest dzieło Szatana.
25 maja 2012
Małżeństwo
Małżeństwo.
Małżeństwo stanowi zapoczątkowanie osobowej wspólnoty. Osoba ludzka do życia
i spełnienia siebie potrzebuje osobowej
wspólnoty. I nie chodzi tutaj o stwierdzenie, że wspólnoty potrzebuje człowiek.
Tej wspólnoty potrzebuje właśnie osoba ludzka. Osobą jest mężczyzna i kobieta.
Są oni realnymi, konkretnymi, pojedynczymi (indywidualnymi) osobami. To znaczy,
że mężczyzna i kobieta potrzebują do spełnienia siebie wspólnoty osobowej.
Aby utworzyć wspólnotę
mężczyzna i kobieta muszą się połączyć. Osoby mogą się łączyć w rozmowie, w
działaniu, duchowo bądź cieleśnie. Jednak żeby połączenie miało trwały i
nienaruszalny charakter powinno stanowić osobową łączność. Powinno to być
połączenie na poziomie osobowym. Takim połączeniem są relacje osobowe. Relacje
osobowe łączą dwa istnienia różnych bytów. Osobowe istnienie jest wyposażone we
własności transcendentalne. Połączenie na poziomie osobowego istnienia dotyczy
relacji pomiędzy własnościami prawdy, dobra i piękna. Jednak te relacje nie
powstają samorzutnie. Nawet sam człowiek nie może ich zapoczątkować, czyli
nawiązać z kimś drugim. Relacje osobowe może nawiązać i zapoczątkować sam Bóg.
Tylko Bóg posiada moc działania na poziomie istnienia. Dlatego jedynie Bóg mocą
swojej łaski może zapoczątkować relacje osobowe pomiędzy mężczyzną i kobietą. A
ponieważ jest to działanie Bożej łaski, dlatego zapoczątkowanie relacji
osobowych ma postać sakramentu świętego. Sakrament jest symbolem Boskiego
działania.
Dlatego małżeństwo
w swej istocie nie jest pomysłem organizacyjnym człowieka. Nie jest również
jakąś instytucją powołaną do celów prywatnych lub społecznych. Oczywiście w
wymiarze prawnym małżeństwo przybiera taką postać, ale to nie oznacza jego
istoty. Małżeństwo w swej istocie jest początkiem wspólnoty osobowej. Jest
zapoczątkowaniem najgłębszej więzi, jaką mogą połączyć się osoby mężczyzny i
kobiety. Te osoby łączy węzłem małżeńskim sam Bóg i dzięki temu daje im moralną
siłę do wypełnienia życia rodzinnego.
Rodzina
Rodzina.
Rodzina jest osobową wspólnotą. Rodzina jest osobowym środowiskiem człowieka.
Rodzina jest pierwszym środowiskiem rozwoju moralnego człowieka. To w rodzinie
uczymy się moralności i religijności.
Rodzina nie jest
instytucją wymyśloną przez człowieka. Człowiek został stworzony do wspólnoty
rodzinnej. Wspólnota osobowa ma podstawy w samym istnieniu człowieka (jako
osobowej podmiotowości). Człowiek został stworzony jako byt osobowy. Został
stworzony jako mężczyzna i kobieta. Osoba ludzka dąży do spełnienia i
doskonałości. Dla osoby takim spełnieniem jest wspólnota. Osoby mężczyzny i
kobiety są powołane do łączności i życia wspólnotowego. Człowiek jest przede
wszystkim powołany do życia we wspólnocie ludzkiej. Ale początkiem wszystkiego
jest Wspólnota Boska, czyli Trójca Święta. Żeby człowiek (mężczyzna i kobieta)
mógł stworzyć wspólnotę osobową, potrzebuje wsparcia ze strony Boga. Bez Boga
nie ma osoby człowieka. Bez Boga znika zupełnie osobowe życie człowieka. Bez
Boga nie powstanie także osobowa wspólnota pomiędzy mężczyzną i kobietą. Do
osobowej łączności człowiekowi potrzebny jest Bóg, gdyż to Bóg ma moc połączyć
dwie osoby relacjami osobowymi. Tylko Bóg może bowiem działać i sprawiać
relacje na poziomie istnienia. Wspólnota osobowa stanowi połączenie osób
ludzkich – kobiety i mężczyzny – relacjami na poziomie istnienia. Te relacje
istnieniowe łączą osobowe własności istnienia, czyli prawdę, dobro i piękno,
zawarte w bytach dwóch osób. Takie połączenie dokonuje się za sprawą Boga. Jest
ono dziełem łaski jako realny skutek działania sakramentu małżeństwa. Dlatego
do tego, aby rodzina stała się realną wspólnotą osobową, potrzebna jest łaska
Boża. Ale tę łaskę małżonkowie muszą zachowywać w całym swoim życiu. Bóg łączy
małżonków i daje im moc trwania we wspólnocie. Ale jeśli człowiek zaczyna
działać przeciwko Bogu, jeśli odrzuca łączność z Bogiem, to wtedy traci osobowy
fundament życia rodzinnego, traci osobową i wspólnotową łączność z małżonkiem
oraz z dziećmi, a na koniec traci również swoją osobę. Jest to zawsze straszny
dramat człowieka. W takim wypadku uratować go może tylko radykalne nawrócenie
(najpierw nawrócenie się do Boga, a później także powrót do wspólnoty
rodzinnej).
Pamiętajmy, że nie
można traktować małżeństwa i rodziny jako jednego z możliwych sposobów na
życie. Życia rodzinnego nie można zestawiać albo przeciwstawiać życiu
zawodowemu. To są zupełnie inne i nieporównywalne porządki. To tak jak byśmy
życie osobowe zestawiali z umiejętnością kopania piłki. Kopanie piłki nie
doskonali nas osobowo. Wykonywanie żadnego zawodu nie doskonali człowieka
osobowo. Osobowo doskonali człowieka jedynie moralne postępowanie wobec innych
osób, a to się dokonuje w rodzinie. Chrzest jest początkiem osobowego życia
człowieka w nim samym. Natomiast małżeństwo jest początkiem życia wspólnotowego
człowieka, czyli łączności osobowej. Rozwój człowieka powinien iść właśnie w
stronę życia osobowego i wspólnotowego.
Wspólnota
Wspólnota.
Mamy różnego rodzaju związki wspólnotowe. Mamy więc wspólnotę osobową, która
stanowi połączenie osób trwałymi relacjami osobowymi. Relacje osobowe dają
trwałe i nienaruszalne połączenie osób między sobą. Wspólnotę osobową tworzą
relacje wiary, nadziei i miłości. Są to
więzi (powiązania), które łączą i jednoczą ze sobą pojedyncze osoby. Wspólnotę
osobową tworzą co najmniej trzy powiązane ze sobą osoby. Wspólnotą osobową jest
Trójca Święta. Wspólnotą osobową jest Święta Rodzina. Ale wspólnotą osobową
może być również ludzka rodzina. Taką wspólnotą jest rodzina zapoczątkowana
przez sakrament małżeństwa i powiązana z Bogiem. Wspólnota osobowa posiada moc
sprawczą. Może zrodzić osobę człowieka. Mówimy, że człowiek urodził się w
jakiejś rodzinie. Dlatego do narodzenia człowieka potrzebna jest rodzicom
łączność z Bogiem. Bóg jest obecny przy narodzeniu (poczęciu) każdego
człowieka.
Wspólnota osobowa
jest związkiem bardzo głęboko zakotwiczonym w człowieku. Jest ona związana z
osobową podmiotowością. Dzieje się więc na poziomie osobowego istnienia.
Powiązania wspólnotowe uaktywniają własności osobowe, dzięki czemu osoba może
się przejawiać poprzez naturę ludzką. Wówczas osoba zaczyna działać przy pomocy
władz naturalnych człowieka. Mówimy wtedy o wspólnocie działania. W życiu
codziennym, rodzinnym i społecznym, mamy do czynienia właśnie ze wspólnotą
działania. Nasze ludzkie życie urzeczywistnia się poprzez wspólne działania.
Można powiedzieć, że społeczeństwo lub naród stanowi taką wspólnotę działania.
Ludzkie działania muszą być skupione na wspólnym celu. Już Kant stwierdził, że
takim celem powinien być sam człowiek. My powiemy, że wspólne działania powinny
dotyczyć samej realności w człowieku. Cel musi być czymś realnym, dlatego takim
celem może być prawda, dobro i piękno człowieka. Ludzkie działania są
wyznaczone przez rozumną naturę. Pochodzą od rozumu, woli i uczuciowości.
Właśnie te władze kierują się prawdą, dobrem i pięknem.
Życie społeczne
jako wspólnota działania powinno się opierać na prawdzie, dobru i pięknu.
Każdej z tych własności odpowiada inny obszar wspólnoty działania. Pierwszą
będzie wspólnota mowy i dialogu. Dotyczy ona prawdy. Powiązaniem osób między
sobą jest tutaj słowo prawdy. Wspólne działania w zakresie rozumu człowieka
powinny być nieustannym dialogiem i szeroką rozmową na temat człowieka i
osobowej godności, prawdy o człowieku i jego życiu. Tylko dialog i rozmowa mogą
zapewnić ludziom powstanie trwałej wspólnoty narodowej i państwowej.
Kolejna wspólnota
moralna dotyczy dobra. Wspólnota moralna skupiona jest wokół ludzkiego dobra
(dobra osobowego). Połączenie osób między sobą realizuje się tutaj na zasadzie
czynu dobra. Czyn dobra łączy zawsze naszą wolę z osobowym dobrem drugiego
człowieka. Wzajemne odniesienia uczestników wspólnoty społecznej muszą mieć
charakter czynów moralnych. Czyny moralne zapewniają wspólnocie trwałą łączność
i nieustanny rozwój. Wspólnota społeczna powinna podejmować ogólny rozwój
poprzez czynienie dobra.
Mamy jeszcze
wspólnotę życia. Wspólnota życia dotyczy piękna (piękna życia). Łączność
powstaje tutaj na zasadzie upodobania piękna życia. Upodobanie wiąże bowiem
naszą uczuciowość z pięknem wyrażającym się we własności życia. Upodobanie
oznacza fascynację życiem i radość życia. Wspólnota społeczna musi być złączona
wspólnym upodobaniem do życia. Powinna ona dbać o życie każdego swojego
członka, ale przede wszystkim powinna dbać o rozwój życia poprzez płodność
obywateli.
Naród
Naród.
Naród jest wspólnotą, która obejmuje pełny zakres życia i działania człowieka.
Naród jest wspólnotą w zakresie natury i kultury człowieka. Naród jest
wspólnotą osobowych wspólnot. Jest rodziną rodzin, jak pisał Kardynał
Wyszyński.
Naród stanowi
wspólnotę dialogu. Dialog jest przekazywaniem słowa prawdy. Dany naród
posługuje się mową ojczystą, która powinna przynosić ludziom słowa prawdy. Mowa
narodu, czyli literatura i szerzej kultura, powinna być skupiona na prawdzie o
człowieku. Kultura (literatura) narodowa jako mowa narodu powinna być dialogiem
zmierzającym do ukazania prawdy o człowieku. Jeśli w mowie narodu (w jego
literaturze) zabraknie prawdy, wówczas kultura narodowa przestaje być spójnią
narodu i taka wspólnota się rozpada, aż wreszcie znika.
Naród stanowi
również wspólnotę moralną. Wspólnota moralna jest oparta na czynieniu dobra.
Działalność narodu winna być skupiona wokół prawdziwego i realnego dobra
wspólnego. Tym dobrem wspólnym jest sam człowiek. To znaczy osobowe dobro
każdego człowieka, każdego członka wspólnoty narodowej. Kultura i działalność
narodowa muszą popierać rozwój moralny osoby ludzkiej. Zadaniem narodu jest
współpraca nad rozwojem moralnym członków całej społeczności. Niemoralne
działania rozbijają spójność i jedność narodową. Bez ducha moralnego nie będzie
w narodzie jedności i współdziałania, gdyż różne grupy społeczne i partie będą
dbały jedynie o własny interes i swoje korzyści.
Naród stanowi
wreszcie wspólnotę życia. Wspólnota życia oparta jest na przeżyciu piękna.
Członkowie narodu muszą dostrzegać i szanować piękno życia. Ludzkie życie jest
przejawem osobowego piękna. W człowieku najpiękniejsze jest właśnie życie.
Życie jest fascynujące – „aż chce się żyć”. Kultura narodowa musi podkreślać
ten walor życia. Naród musi dbać o życie wszystkich członków, musi dbać o
rozwój życia i przyszłość dalszych pokoleń.
Naród nie jest
jedynie jakąś organizacją lub instytucją założoną przez człowieka. Naród jest
rodziną rodzin. Jest więc oparty na realnej wspólnocie osobowej, jaką jest
rodzina. Jednocześnie naród jest przełożeniem powołania rodziny na szersze
warunki kulturowe, ekonomiczne i społeczne. Społeczność narodowa ma wspierać i
nieść pomoc wspólnotom rodzinnym.
Naród nie może być
jednak wspólnotą myślenia. Wspólnota myślenia jako coś zupełnie wymyślonego
przez człowieka daje w efekcie tylko nacjonalizm. Jest to próba wyróżnienia się
za wszelką cenę. Jest to pojęciowa gloryfikacja swojego narodu kosztem innych. Jest
to wymyślanie błędnych i pozornych zadań dla narodu (np. podbój świata).
22 maja 2012
Kobieta
Kobieta.
Kobieta jest ludzką osobą. Kobiecość nie oznacza biologicznych różnic ludzkiego
organizmu. Kobiecość odnosi się do samej osoby. Mężczyzna jest osobą i kobieta
również jest osobą. Ale mężczyzna i kobieta są dwiema różnymi osobami. Oboje są
osobami, które mogą się połączyć relacjami osobowymi i duchowymi, a także mogą
się połączyć cieleśnie. Połączenie kobiety i mężczyzny tworzy wspólnotę
osobową. Osoby kobiety i mężczyzny są komplementarne, to znaczy, że mogą razem
tworzyć osobową wspólnotę, czyli szczególną więź i łączność na poziomie
osobowego istnienia.
Jako osoby kobieta
i mężczyzna zostali stworzeni przez Boga. Bóg stworzył osoby ludzkie na obraz i
podobieństwo swoje. Osoby kobiety i mężczyzny uzupełniają się i dopełniają.
Ludzkie osoby są bowiem jednostkowymi istnieniami i bytami. Natomiast w
porządku osobowym czymś pierwszym i najdoskonalszym jest wspólnota osób – czyli
Trójca Osób Boskich. To właśnie osobowa wspólnota dysponuje mocą sprawczą i
aktywnością osobową. Dlatego sprawia (stwarza) inne osoby, ale sprawie je
jedynie na swój obraz i podobieństwo. Bóg stwarza pojedyncze osoby ludzkie. Bóg
stwarza osobę mężczyzny i osobę kobiety. Osoby ludzkie są jednostkowymi i pojedynczymi
bytami. Są bytami stworzonymi na obraz wspólnoty osobowej. Zarówno mężczyzna,
jak i kobieta stanowią obraz osobowej wspólnoty Boga. Dlatego osoby mężczyzny i
kobiety są przeznaczone do tworzenia wspólnoty. Tak więc dla osoby mężczyzny i
kobiety szczytem i spełnieniem życia osobowego jest utworzenie wspólnoty, czyli
mówiąc zwyczajnie – założenie rodziny.
Bóg sam w sobie
jest wspólnotą osób. Natomiast człowiek sam w sobie jest pojedynczą osobą.
Pojedynczą osobą jest mężczyzna i kobieta. Dlatego osoby kobiety i mężczyzny
razem i we dwoje mogą tworzyć wspólnotę osobową dzięki wzajemnej łączności
osobowej i cielesnej. Właśnie w tym zakresie osoby mężczyzny i kobiety
dopełniają się. Są więc komplementarne w zakresie wspólnoty. Osoba ludzka jest
bytem otwartym. Istnieje „dla drugiej osoby”. To osobowe istnienie wyraża się w
postaci daru. Osoba działa na zasadzie daru. Osobowe działanie polega na
oddaniu się drugiej osobie. Ten dar i oddanie są właśnie podstawą wspólnoty.
Ten dar stanowi również dopełniającą się aktywność osoby. Poprzez dar i
wzajemne oddanie się sobie osoby kobiety i mężczyzny dopełniają się i spełniają
we wspólnocie. Kobieta i mężczyzna osiągają więc doskonałość bytu i działania
we wspólnocie.
Matka
Matka.
Macierzyństwo jest osobowym spełnieniem kobiety. Osoba, duchowość i cielesność
kobiety są powołane i przeznaczone do poczęcia i ochrony nowego życia. Kobieta
przyjmuje ten dar od Boga, daje mu opiekę i otacza troską. Osoba kobiety jest
powołana do służenia życiu. Życie kobiety jest służbą nowemu życiu dziecka i
jego osobie. Kobieta przyjmuje i chroni osobę dziecka. Otacza ją relacjami i
osobowymi aktami wiary, nadziei i miłości. Kobieta oddaje dziecku swoje serce.
Dlatego kobiecie bliska jest mowa serca, zwłaszcza w zakresie dobra i piękna.
Kobieta kieruje się upodobaniem i sumieniem. Ma zawsze na względzie osobowe
dobro i piękno dziecka. Dlatego zadaniem kobiety jest ukształtować serce
dziecka. Powinna go nauczyć słuchać sumienia i afirmować osobowe dobro, a także
fascynować się osobowym pięknem i życiem. Matka powinna nauczyć dziecko służby
życiu. Taka jest właśnie rola matki. Natomiast ojciec służy dziecku swoim
umysłem. Przekazuje mu słowo prawdy, uczy dziecko poznawać rzeczywistość, uczy
je poszukiwania prawdy i zdobywania wiedzy i mądrości. Ojciec powinien uczyć
dziecko postawy mądrościowej, czyli widzenia życia w kontekście osobowym.
Powinien ukazywać dziecku sens wspólnoty osobowej jako łączności z Bogiem i
łączności z bliskimi. Dlatego mężczyźnie bliższa jest mowa umysłu. Jako ojciec
ma ukazywać dziecku słowo prawdy i czyn dobra. Powinien nauczyć dziecko
moralności.
Mężczyzna
Mężczyzna.
Mężczyzna podobnie jak kobieta jest osobą. Mężczyzna oznacza więc pojedynczą
osobę ludzką. Osoba mężczyzny różni się od osoby kobiety. Jedna osoba jest
męska, a druga kobieca. Te różnice na poziomie osoby przekładają się dopiero
dalej na różnice w duchowości i cielesności.
Osoba jest
stworzona przez Boga. „Jako mężczyznę i niewiastę stworzył ich”. Zarówno
mężczyzna jak kobieta zostali stworzeni przez Boga. Bóg stwarza samo osobowe
istnienie wyposażone w cały szereg własności transcendentalnych. Wydaje się, że
wzajemne relacje między własnościami osobowymi wyznaczają osobę mężczyzny i
kobiety. Z kolei własności osobowe sprawiają odpowiednią duchowość, a własności
nieosobowe sprawiają cielesność. Również pomiędzy duchowością a cielesnością
istnieją wzajemne odniesienia. Dlatego męskość albo kobiecość osoby przejawia
się na wszystkich poziomach ludzkiego bytu. To znaczy, że cechy cielesne i
duchowe są jedynie potwierdzeniem różnic osobowych pomiędzy mężczyzną i
kobietą.
Jednak osoba
mężczyzny i osoba kobiety różni się nie na zasadzie przeciwieństwa lecz
uzupełnienia. Osoba mężczyzny i osoba kobiety dopełniają się we wzajemnym
związku. Ten związek stanowi wspólnotę osobową, jaką jest małżeństwo i rodzina.
Możemy powiedzieć, że dopiero wspólnota ukazuje nam właściwy sens mężczyzny i
kobiety. Zresztą sam człowiek odkrywa sens swojego powołania we wspólnocie.
Odkrywa wtedy sens ojcostwa i macierzyństwa. Dlatego męskość i kobiecość osoby
człowieka ujawnia się przede wszystkim we wzajemnych relacjach. Samotna osoba
staje się bezosobowa. Osoba jest realnością człowieka. Osoba jest istnieniem
dla kogoś. Dlatego osobę najlepiej poznajemy w relacji do innych osób. Osoba
żyje i działa wyłącznie w łączności z innymi osobami. Dlatego osoba mężczyzny
potrzebuje osoby kobiety i na odwrót.
Ojciec
Ojciec.
Ojcostwo jest moralnym spełnieniem mężczyzny. Człowiek powinien postępować
moralnie. To znaczy, że powinien kierować się osobowym dobrem. Człowiek
powinien dążyć do osiągnięcia i spełnienia osobowego bytu. Człowiek rozwija i
spełnia swoją osobę służąc drugiej osobie i urzeczywistniając osobowe
istnienie. Najwspanialszym urzeczywistnieniem osobowego istnienia jest
rodzicielstwo. Jest to zarazem najwspanialszy dar dla drugiej osoby (dla osoby
dziecka). To wszystko, co możemy dać z siebie innej osobie, staje się właśnie w
rodzicielstwie. Zrodzenie dziecka jest największym darem osobowym, na jaki stać
człowieka. A wychowanie dziecka jest najlepszą służbą człowiekowi. W naszym
życiu nie możemy dokonać niczego lepszego.
W swoim życiu
człowiek może zdobyć sławę i zaszczyty, może zdobyć urzędy i bogactwa, ale
kiedyś to wszystko utraci. Czymś naprawdę trwałym dla człowieka jest jedynie
wspólnota osobowa, czyli rodzina. Taka wspólnota trwa wiecznie, tak jak życie
osobowe. Relacje osobowe oparte na własnościach istnienia nie przemijają, tak
jak przemija istotowa postać człowieczeństwa. Natura ludzka nie jest wieczna.
Wieczna jest tylko osoba stworzona przez Boga. Jeżeli więc człowiek pragnie żyć
jako osoba, to musi dążyć do urzeczywistnienia osobowej wspólnoty. Taka
wspólnota może zostać zawiązana jedynie między kobietą i mężczyzną przy udziale
Boga. Taka wspólnota powstaje dzięki sakramentowi małżeństwa. Jeżeli człowiek
pragnie zrealizować swoje życie osobowe, to powinien dążyć do założenia
wspólnoty osobowej, czyli rodziny. Bez rodziny człowiek bardzo szybko może się
zatracić. Mówimy, że może stoczyć się moralnie na samo dno. Aby nie stracić
swojej osoby, człowiek potrzebuje wspólnoty, potrzebuje rodziny.
20 maja 2012
Nawrócenie
Nawrócenie.
Do podjęcia na nowo życia moralnego potrzebujemy nawrócenia. Nawrócenie oznacza
powrót do osobowej realności człowieka. Skoro dzięki złym czynom negujemy
realność człowieka, to dla przywrócenia moralności potrzebujemy odwrócenia tej
sytuacji. Ale jeśli utrwalimy swoje złe działanie, to przyjmujemy postawę
złości i głupoty, którą wcale nie jest łatwo zmienić. Aby wyrwać się z kręgu
zła człowiek potrzebuje bardzo silnego impulsu. Czasami wystarczy głos
sumienia, żeby człowiek zmienił swoje postępowanie. Czasami człowiek potrzebuje
doświadczenia cierpienia, aby zmienić swoje myślenie. Czasami wystarczy dobra
rada kogoś mądrego, a czasami wystarczy własny namysł, zastanowienie się nad
swoim działaniem. Ale gdy to wszystko nie pomaga, to wtedy konieczna jest
miłosierna i łaskawa interwencja Boga.
Nawrócenie jest
radykalną zmianą postępowania i myślenia. Tradycja chrześcijańska wyróżnia
tutaj metanoję, czyli zmianę myślenia, oraz paideję, czyli zmianę działania.
Paideja oznacza zarazem cel i istotę wychowania, które polega na zmianie
postępowania człowieka na lepsze. Ponadto wydaje się, że całe to moralne
nawrócenie człowieka musi być związane i poprzedzone nawróceniem religijnym.
Człowiekowi trudno jest samemu zmienić sposób swojego postępowania. Powtarzanie
określonych działań odbija się w naturalnych władzach powstawaniem sprawności.
Właśnie etyka grecka była oparta na wyrabianiu i utrwalaniu w człowieku
sprawności, czyli cnót moralnych. Ale etyka ta pomijała zupełnie oddziaływanie
Boga na człowieka. A przecież wiemy, że to Bóg może oddziaływać na umysł i
serce człowieka. Dlatego wydaje się, że to Bóg rozpoczyna nawrócenie człowieka,
bo tylko dzięki łasce otrzymanej od Niego możemy radykalnie zmienić swoje życie
i działanie. Tylko Bóg jest w stanie przywrócić naszym władzom duchowym zasady
moralne – prawdę, dobro i piękno. Jednak człowiek musi zwrócić się do Boga w
akcie skruchy i pokory.
Wybaczenie
Wybaczenie.
Mówimy o wybaczeniu albo przebaczeniu. Możemy przebaczyć komuś krzywdy, jakie
nam wyrządził. Mówimy, że ktoś nas skrzywdził, jeśli odebrał nam jakieś realne
dobro. Jeżeli natomiast ktoś odbiera człowiekowi życie, to wtedy mówimy już o
zbrodni, a nie tylko krzywdzie. Człowieka można skrzywdzić na różne sposoby.
Możemy oszukiwać i kłamać (zeznawać kłamliwie przeciwko człowiekowi). Możemy
odebrać komuś żonę i z nią cudzołożyć. Możemy wreszcie okraść człowieka,
niekiedy z drobnych rzeczy, a czasami z dorobku całego jego życia. Istnieją
więc krzywdy i przestępstwa, które dotyczą spraw i rzeczy zewnętrznych. Ale są
także krzywdy, które dotyczą czci i godności człowieka. Zdarza się często
poniżanie człowieka, odebranie mu osobowej godności, pozbawienie praw człowieka
i nieludzkie traktowanie.
Wybaczenie musi być
związane z odzyskaniem przez pokrzywdzonego człowieka pełnej godności i
wolności osobowej. Musi to być uwolnienie się od przemocy i zewnętrznych
nacisków, osiągnięcie samodzielnego decydowania o sobie i kontaktach z innymi.
Musi to być odzyskanie wszelkich praw należnych człowiekowi. Dopiero poprzez
odzyskanie osobowej podmiotowości można mówić o możliwości przebaczenia. W
sytuacji przebaczenia nic nie może zmuszać człowieka do działania lub nie
działania. Przebaczyć może jedynie człowiek całkowicie wolny. Wolność jest
stanem osoby. Jedynie osoba ludzka jest całkowicie wolna. Ludzka natura jest
uzależniona od różnych czynników. Dlatego przebaczenie musi być aktem osoby.
Przebaczenie jest wspaniałym darem jednej osoby dla drugiej osoby. Przebaczenie
staje się darem osoby. Jest to dar osobowej wolności i miłości. Dlatego
prawdziwego przebaczenia uczy nas sam Bóg. Bóg działa zawsze w sposób osobowy.
Działa względem człowieka bezinteresownie, bo zawsze działa na zasadzie daru.
Dlatego człowiek może wybaczyć człowiekowi jego przewinienia i zbrodnie. Bóg ma
bowiem ogromną moc sprawcza – może przywrócić człowiekowi doskonałość i godność
osoby, a tym samym podjęcie moralnego działania.
Cierpienie
Cierpienie.
Cierpienie ma moc oczyszczającą. Jest w stanie oczyścić nasz rozum (umysł) z
błędnego myślenia. Cierpienie przypomina nam o naszej realności. Zmusza nas do
powrotu do źródeł realności. Dlatego przeciwstawia się idealistycznemu
myśleniu. Cierpienie każe nam wrócić na ziemię, zastanowić się nad własnym
życiem i postępowaniem. Cierpienie rozbija wszelkie teorie i poglądy. Obnaża
marność naszego myślenia i naszej wiedzy. Pokazuje człowiekowi bezsens jego
myślenia, natomiast wymaga od niego powrotu do osobowej realności. Cierpienie
przywraca zagubiona hierarchię wartości, zmusza nas do poszukiwania realnego i
właściwego celu i sensu życia. Cierpienie pokazuje nam, co dla człowieka jest
najważniejsze. Przywraca właściwą hierarchię spraw i dóbr przynależnych
człowiekowi. Cierpienie zawraca nas ze złej drogi i nakłania do poszukiwania
osobowego dobra. Dlatego w cierpieniu zwracamy się do Boga, który jest pełnią
osobowego dobra. Ale w cierpieniu potrzebujemy także drugiego człowieka, który
pomoże nam przetrwać ten trudny czas.
18 maja 2012
Zło moralne
Zło moralne.
Zło moralne oznacza złe czyny człowieka. Zło moralne jest działaniem człowieka,
które nie respektuje zasad moralnych – prawdy, dobra i piękna. Już samo
działanie pozbawione prawdy, dobra i piękna jest złem moralnym. Widać więc, że
zło moralne wyrasta z negacji realności i rzeczywistości, zwłaszcza z negacji
realnych własności osobowych zawartych w ludzkim istnieniu. W konsekwencji złe
czyny posuwają się do negacji godności osoby ludzkiej, gdyż godność człowieka
oparta jest na własnościach prawdy, dobra i piękna. Złe czyny odcinają i odrywają
człowieka od własności osobowych. W ten sposób złe czyny negują samą osobę
człowieka. Powodują, że osoba nie może się w ogóle ujawnić i zadziałać. Dlatego
zostaje zablokowana moralna podmiotowość człowieka, a przez to także zostają
porzucone moralne akty poszczególnych władz.
Zło moralne nie
jest więc czymś realnym. Jest to jedynie negacja realności osobowej człowieka.
Jest to negacja realnych zasad moralnych. Jednak skutki złych czynów są dla
człowieka przerażające, gdyż takie działania są zawsze wymierzone w samego
człowieka, dlatego mogą zniszczyć i zabić człowieka, mogą go oczernić i
oszukać, mogą wreszcie zranić serce i uczucia człowieka.
Grzech
Grzech.
Bóg stworzył człowieka. Aktem stworzenia Bóg ustanowił w człowieku realny
porządek. Osoba kierowała więc rozumną naturą. Całe życie miało być
podporządkowane osobie. Miało być życiem wiecznym. Człowiek miał żyć wiecznie i
cieszyć się z kontaktu z Bogiem. Ale człowiek posłuchał namowy Szatana. Przyjął
kłamstwo i odrzucił realność prawdy. Dał się oszukać, co zasiało w jego umyśle
wątpliwość. Utracił w ten sposób moc i pewność prawdziwego poznania. Stał się
słaby i niepewny. A kiedy przyszło mu działać, stanął przed wyborem i wybrał w
sposób dowolny, nie skrępowany żadną realną zasadą. Ten fatalny błąd zakłócił
cały ontyczny (duchowy) porządek ludzkiego bytu. W miejsce realnej
podmiotowości osoby pojawiła się fałszywa podmiotowość myślenia (świadomość).
Odtąd naturą człowieka zaczęło kierować myślenie (świadomość), a nie osoba.
Człowiek zaczął dzięki temu żyć w wymyślonym świecie kultury i cywilizacji.
Odtąd będzie musiał się trudzić i pracować, aby pozostać przy życiu, a i tak
czeka na niego śmierć. Ludzkie myślenie nie jest w stanie ożywić duszy i ciała
człowieka. Widzimy, że ten pierwszy grzech człowieka ciąży na wszystkich
pokoleniach. Człowiek nie jest w stanie przywrócić zburzonego porządku.
Zniszczony porządek osoby i natury wprowadza walkę w duszy człowieka, gdyż jest
zniszczeniem pokoju. W człowieku trwa więc nieustanna walka dobra ze złem,
prawdy z kłamstwem, piękna z brzydotą. Jest to efekt walki świadomości z osobą,
a właściwie walka świadomości przeciwko osobie. Jeśli człowiek chce wygrać
swoje życie, tzn. jeśli chce osiągnąć życie wieczne (czyli zbawienie), to musi
przyjąć pomoc od Boga. Pomoc w postaci łaski. Tylko łaska Boża może uratować
człowieka przed utratą osoby. Grzechem człowieka jest utrata lub porzucenie
osoby i życia osobowego.
Łaska
Łaska.
Łaska jest darem Boga. Łaska przywraca w człowieku pierwotny porządek między
osobą i naturą. Łaska przywraca osobową podmiotowość. Dzięki łasce osoba
odzyskuje pełną aktywność. Dzięki łasce zaczyna działać ludzka osoba. Osoba
zaczyna przemawiać poprzez zdolności i władze naturalne. Działanie osoby wyraża
się w moralnych czynach człowieka (ludzkiej natury).
Łaska jest
bezinteresownym darem Boga. To Bóg obdarza człowieka łaską. Łaska działa bowiem
na poziomie osobowego istnienia. Tylko stwórcza moc Boga ma dostęp do ludzkiego
istnienia. Dar łaski jest związany z nawiązaniem przez Boga relacji osobowych.
Jeśli Bóg chce się spotkać z człowiekiem, wówczas nawiązuje z nim relacje
osobowe oparte na własnościach transcendentalnych (prawdy, dobra i piękna). Bóg
pragnie się spotkać z każdym człowiekiem, dlatego posłał na ziemię swojego
Syna, który zostawił wspólnocie Kościoła depozyt łaski, czyli sakramenty
święte. Sakramenty są znakiem łaski. Człowiek wierzący (religijny) otrzymuje od
Boga łaską poprzez sakramenty Kościoła.
Łaska Boża
przejawia się w relacjach osobowych. Nawiązanie relacji osobowych powoduje
uaktywnienie osobowej podmiotowości. Nawiązanie z Bogiem relacji wiary powoduje
aktywność osobowej prawdy i kontemplację w duszy człowieka. Nawiązanie relacji
miłości sprawia uaktywnienie się osobowego dobra oraz sumienia. Z kolei
nawiązanie relacji nadziei owocuje aktywnością osobowego piękna oraz jego
upodobaniem, które rozbudza uczuciowość człowieka. Dlatego bez działania łaski
osoba człowieka nie może się ujawnić i podjąć swej aktywności.
17 maja 2012
Słowo prawdy
Słowo prawdy.
Słowo prawdy jest moralnym aktem rozumu. Słowo prawdy jest wypowiedzeniem
prawdy. W tym akcie rozum wypowiada prawdę. To znaczy, że rozum nie tylko
poznał prawdę, czyli zetknął się z nią, ale ją przyjął i teraz się nią
posługuje (przedstawia ją). Wypowiedzenie prawdy w słowie jest jej najlepszym
potwierdzeniem. Dlatego słowo prawdy jest świadectwem naszego rozumu. Jest to
świadectwo wobec osobowej prawdy, wobec prawdy o człowieku. Podsumowując możemy
stwierdzić, że jedynie słowo prawdy jako jej wypowiedzenie ma rangę aktu moralnego
i osobowego.
Kłamstwo jest oszustwem rozumu. W kłamstwie
rozum popełnia oszustwo, czyli wypowiada fałsz, posługuje się fałszywym słowem.
To właściwie nie jest słowo, ale po prostu kłamstwo i oszustwo, czyli
antysłowo. Kłamiąc i oszukując rozum sprzeniewierza się samemu sobie, gdyż
został powołany przez osobową prawdę do służenia tej prawdzie. Kłamstwo jest
złym działaniem, czyli grzechem, rozumu, gdyż pozbawia go własnej zasady, jaką
jest prawda. W kłamstwie rozum odrzuca prawdę i zaczyna coś zmyślać i wymyślać.
Ale wolność myślenia nie może zastąpić prawdy. Wolność myślenia nie zdoła stać
się zasadą rozumu, bo zasada powinna być czymś realnym, a nie tylko czystą
możliwością.
Czyn dobra
Czyn dobra.
Czyn dobra jest moralnym aktem woli. Czyn dobra jest chceniem i pragnieniem
dobra. Czyn dobra jest oczywistym potwierdzeniem osobowego dobra. W tym czynie
wola afirmuje osobowe dobro człowieka, czyli potwierdza je w działaniu.
Afirmując osobowe dobro wola niejako dotyka go i ochrania. Afirmacja dobra,
czyli miłość, jest najlepszą ochroną osobowego dobra. Afirmacja stanowi
faktyczne uobecnienie i udostępnienie tego dobra dla wszystkich ludzi dookoła.
Czyn dobra jest więc ujawnieniem i pokazaniem osobowego dobra, jest
udostępnieniem go dla innych. Czyn dobra ujawnia dla innych ludzi dobro, gdyż w
takim czynie mamy realny i bezpośredni kontakt z osobowym dobrem.
Natomiast zbrodnia
jako zły czyn odbiera nam osobowe dobro. Zły czyn jest negacją dobra, jest
wprost odrzuceniem osobowego dobra. Takie odrzucenie dobra może być skutkiem
wolności wyboru, czyli samej możliwości wybierania przez wolę, która nie
dysponuje dobrem jako zasadą chcenia. Może też być skutkiem błędnej oceny
rozumu, który utracił prawdę i kieruje się fałszem. Może być także skutkiem
wpływu uczuciowości uzależnionej od przyjemności. Wola, która nie spotkała się
z realnym dobrem, nie będzie mogła być pobudzona lub skłoniona do dobrego
czynu. Dlatego jeśli wola nie kieruje się wezwaniem sumienia, to dysponuje
jedynie możliwością wyboru, ale jej wybór będzie zupełnie dowolny. Dopiero
wezwanie sumienia, które daje woli bezpośredni kontakt z osobowym dobrem,
pobudza wolę do chcenia i afirmacji dobra oraz do czynu dobra.
Przeżycie piękna
Przeżycie piękna. Przeżycie
piękna jest moralnym aktem uczuciowości. Uczucia powołane są do przeżywania
piękna. Upodobanie piękna będące źródłem przeżyć wywołuje w uczuciowości radość
i nadzieję. Mówimy, że uczuciowość podnieca się albo fascynuje pięknem. Nasze
uczucia doświadczają przede wszystkim piękna życia. Życie jest cielesnym
obrazem osobowego piękna. Dlatego nasza fascynacja pięknem ma najczęściej
postać przeżycia radości życia i nadziei na nowe życie. Uczucia pozbawione
radości życia stają się martwe, czyli beznamiętne (apatyczne) oraz bezduszne.
Jeśli uczuciowość
jest pozbawiona radości życia, wówczas zaczyna się fascynować i podniecać
przyjemnościami zmysłowymi. Jednak podniecenie wywołane doznawanymi
przyjemnościami jest złudne i puste. Uczucia zostają wtedy utożsamione z
doznawaniem przyjemności. Uczuciowość uzależnia się od przyjemności (lub innych
doznań cielesnych) i traktuje je jako własne przeżycia. Otóż przyjemności są
doznaniami zmysłowymi i cielesnymi, dlatego nie mogą odpowiednio zaspokoić
duchowych przeżyć uczuciowości. Przyjęcie przyjemności przez uczuciowość
prowadzi jedynie do uzależnienia. To poczucie uzależnienia może zostać
rozciągnięte na całego człowieka. Mamy wtedy do czynienia z sytuacją totalnego
uzależnienia się człowieka od różnego rodzaju doznań zmysłowych i cielesnych.
15 maja 2012
Moralność
Moralność.
Moralność obejmuje osobowe działanie człowieka, które przejawia się na poziomie
ludzkiej natury. Jeżeli naturalne władze człowieka działają w sposób moralny,
jest to ewidentny znak aktywności osoby ludzkiej. Właśnie osoba jest podmiotem
moralnym. To osoba ma podstawy i możliwości do moralnego działania. Natomiast
ludzka natura działa w sposób zróżnicowany (różnorodny). To znaczy, że raz
działa poprawnie, a innym razem nie. Dlatego tylko aktywność osoby może nadać
ludzkiemu działaniu trwałość i pewność moralną, ponieważ działania osoby są
oparte na realności własności transcendentalnych. Działania osobowe wyrastają
bowiem z prawdy, dobra i piękna. Natomiast działanie rozumnej natury człowieka,
czyli naturalne działanie władz duchowych – rozumu, woli i uczuć, oparte są na
wyborze. Ludzki rozum może wybierać pomiędzy prawdą a fałszem. Tak samo wola może
wybierać pomiędzy dobrem a złem, zaś uczucia mogą przeżywać piękno lub
brzydotę. Naturalne działania człowieka nie są więc oparte na jednej zasadzie,
ale obejmują możliwość wyboru pomiędzy przeciwieństwami. Trzeba więc uznać, że
to osoba nadaje ludzkiemu działaniu moralny charakter. Aby człowiek mógł żyć
właściwie, czyli moralnie, musi uruchomić swoją osobową podmiotowość i
aktywność. Tego nie da się jednak dokonać bez pomocy Boga. Dlatego przed
rozpoczęciem życia moralnego człowiek musi najpierw podjąć życie religijne. To
stanowi początek i zasadę ludzkiej moralności. Nie będzie więc moralności bez
udziału Bożej łaski, ponieważ to przyjęcie łaski uruchamia naszą osobę (osobową
podmiotowość).
Moralność nie jest naturalnym działaniem
człowieka. Postępowanie moralne jest działaniem osobowym. Osobowa aktywność
wspiera, umacnia i doskonali działania naturalne. W teologii mówi się, że łaska
doskonali naturę. Tak naprawdę łaska umacnia i doskonali bezpośrednio ludzką
osobę, a ta z kolei doskonali naturę. Taki jest porządek moralnego działania.
Bóg daje łaskę człowiekowi. Łaska uaktywnia ludzką osobę. Wtedy osoba zaczyna
przemawiać przy pomocy mowy serca. Skutki aktywności mowy serca doskonalą
poszczególne władze duchowe. Na koniec dopiero człowiek podejmuje moralne
działanie. Moralność jest więc wyrazem osobowej postawy człowieka. Aby człowiek
mógł podjąć działania moralne, musi rozwinąć własną osobę i osiągnąć
odpowiednią postawę dzięki otwarciu się na Osobę Boską.
Moralne
postępowanie nie jest skutkiem samodoskonalenia się człowieka dzięki wiedzy i
cnocie. Oczywiście człowiek może doskonalić różne swoje zdolności i
umiejętności, ale nie dotyczy to samych aktów moralnych. To nie człowiek
doskonali się moralnie, to Bóg pomaga człowiekowi się doskonalić. Dlatego tak
ważne jest dla moralności życie religijne. Nie ma moralności bez religijności.
Właśnie wychowanie katolickie stawia religijność na pierwszym miejscu.
Dobro moralne
Dobro moralne.
Dobro moralne musi mieć realny charakter. Musi być czymś realnym. To nie mogą
być nasze poglądy i teorie etyczne. Dobro moralne nie może być wymyślonym czy
tylko pomyślanym pojęciem, którym posługuje się wiedza etyczna (etyka). W
teoriach etycznych poszukiwano dobra moralnego na gruncie natury ludzkiej.
Arystoteles pojmował dobro moralne jako dobro rozumu. Ale było to sprowadzenie
dobra moralnego do wiedzy jako sprawności poznania albo do cnoty jako
sprawności działania. Oczywiście wiedza etyczna miała się odnosić do prawdy,
zaś cnota etyczna do dobra. Arystoteles umieszczał prawdę w ludzkim rozumie,
natomiast dobro w bytach. Człowiek miał przyjmować prawdę w poznaniu i dążyć do
dobra zawartego w rzeczywistości. Człowiek doskonaliłby się osiągając różne
dobra zewnętrzne. Ale byłoby to jedynie doskonalenie swoich zdolności i
umiejętności.
Dlatego lepszym
rozwiązaniem wydawała się etyka katolicka, która dobro moralne człowieka
utożsamiła po prostu z Bogiem. W ten sposób Bóg stawał się celem i zasadą
ludzkiego życia i postępowania. Jednak filozofia nowożytna zanegowała możliwość
poznania Boga, a tym samym możliwość spotkania z Nim. Dla Kanta Bóg stał się
ideą (czystym pojęciem rozumu), która miała uzasadniać i wypełniać teorię
etyczną. W ten sposób znikło gdzieś realne dobro moralne. Nawet zastąpienie go
moralną powinnością nic nie dało.
Otóż ludzka
moralność, czyli działania moralne człowieka, nie mogą się obyć bez realnego
dobra. Jeśli zabraknie bowiem realnego dobra, wówczas cała moralność człowieka
traci sens. Wydaje się, że realne dobro przywróciła dopiero etyka
personalistyczna. Personalizm katolicki odkrył bowiem na nowo osobową godność
człowieka. Sięgnął w ten sposób do realności osoby jako podstawy moralności
człowieka. Na tym tle wyróżnia się zwłaszcza personalizm polski reprezentowany
przez Wojtyłę i Gogacza. Twierdzą oni, że osoba ludzka stanowi podmiotowość
istnienia. To w tej podmiotowości istnienia zawarta jest osobowa godność
człowieka. Osobowa godność nie stanowi więc jakiejś wartościującej oceny
człowieka. Ta godność obejmuje realność i aktywność istnienia jako osobowej
podmiotowości. Godność stanowią osobowe własności transcendentalne zawarte w
akcie istnienia. Osobową godność człowieka, która jest realnym dobrem moralnym,
tworzą więc powiązane ze sobą własności prawdy, dobra i piękna. Są to osobowe
przejawy realności, jaką niesie ze sobą stworzony akt istnienia. Są to
własności transcendentalne zawarte w każdym osobowym istnieniu.
Bóg jest czystym
aktem istnienia. Bóg jest realnym bytem, a zarazem przyczyną sprawczą
wszystkich bytów. Również Boski byt dysponuje Prawdą, Dobrem i Pięknem. Jednak
w Bogu własności te przewyższają rangę i poziom własności w bycie ludzkim. Bóg
jest bytem wspólnotowym. Zawiera w sobie Trójcę Osób Boskich. Dlatego godność
Boga przewyższa wszelką godność ludzką. To znaczy zarazem, że Bóg jest źródłem
godności człowieka, bo człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boże.
Akt moralny
Akt moralny.
W etyce mówimy o aktach lub działaniach moralnych. Akt moralny oznacza
pojedyncze działanie moralne. Człowiek dokonuje wielu różnych aktów i działań
moralnych. Mogą to być działania rozumu, woli lub uczuć. Ale zawsze te
działania przypisujemy człowiekowi. Mówimy, że to człowiek działa moralnie,
gdyż wszystkie te działania mają swe źródło w podmiotowości osoby ludzkiej.
Działania moralne są aktami osoby i dlatego są działaniami osobowymi, a nie
tylko naturalnymi (czyli działaniami natury). Osoba działa poprzez naturę i
właśnie takim działaniem jest moralność.
Aktami moralnymi
człowieka są – słowo prawdy, czyn dobra i przeżycie piękna. To znaczy, że nie
wszystkie działania rozumu, woli i uczuć są moralne, właściwie pozytywnie
moralne. Ludzki rozum i wola, a także uczucia, mogą podejmować działania
niemoralne. Rozum może się posługiwać fałszywym słowem, czyli po prostu kłamać
i oszukiwać. Wola zaś może podejmować czyny, które kierują się wyłącznie
korzyścią (interesem) działającej osoby. O takich czynach nie możemy
powiedzieć, że są czynami dobra, czyli czynami bezinteresownymi. Moralne czyny
dobra są zawsze bezinteresowne. Takim najważniejszym czynem moralnym jest
bezinteresowna miłość do drugiego człowieka lub do Boga. Nawet nasze uczucia,
gdy nie doświadczają piękna, zaczynają się podniecać doznaniami przyjemności
proponowanymi przez zmysły. Doznania przyjemności uzależniają nasze uczucia od
siebie. Wówczas nasza uczuciowość podlega uzależnieniu od doznawanych
przyjemności. Jeżeli takie uzależnienie jest bardzo silne, wtedy wpływa na
stwierdzenia rozumu i decyzje woli. Dlatego dla moralności człowieka znaczenie
ma również właściwe przeżywanie uczuć. Uczucia muszą się kierować przeżyciem
osobowego piękna. To osobowe piękno człowieka przejawia się w najbardziej
dostępny sposób jako piękno życia. Życie jest cielesnym obrazem piękna i to ono
pobudza uczuciowość do przeżycia radości i nadziei.
Subskrybuj:
Posty (Atom)