Słownik Personalistyczny na rok 2017 /7

30. Człowiek nie może więc izolować swojej natury albo nawet przeciwstawiać jej osobie. Ludzka natura (dusza i ciało) musi współdziałać z podmiotowością osobową jako fundamentem realności bytu ludzkiego.

31. Natura nie może istnieć i działać bez podmiotowości istnienia, które urealnia całość ludzkiego bytu. Jeśli próbuje się oderwać i wyizolować samą naturę, to w konsekwencji zostaje ona sprowadzona do samej cielesności, ponieważ oderwana od osoby duchowość traci swoje znaczenie i zostaje sprowadzona do poziomu cielesnego. Dlatego dziś twierdzi się (naukowo), że myślenie i cała wiedza jest tylko funkcją mózgu, co zaprzecza podstawowym zasadom realności, ponieważ niematerialne myślenie zostaje uznane za działanie materialnego narządu.

32.Przecież człowiek nie mógł zacząć myśleć z powodu rozrostu mózgu, lecz to właśnie zdolność myślenia mogła spowodować ten wzrost. Dzisiejsza neurologia uznaje, że każde nowe wrażenie i każda nowa myśl zostaje utrwalona w postaci nowego połączenia nerwowego w mózgu, co oczywiście mogło powodować rozrost mózgu w przypadku człowieka.

33. Filozofia w wersji metafizycznej dbała zawsze o to, żeby śledzić i odkrywać realne zasady i przyczyny rzeczywistości (czyli tego, co istnieje). W przypadku człowieka takie podejście nabiera szczególnego znaczenia, ponieważ tylko metafizyczna antropologia pozwala nam zidentyfikować tożsamość człowieka. Tylko metafizyka może udzielić nam odpowiedzi na pytanie, kim jest człowiek. Nie ma dla człowieka ważniejszego pytania.

34. Człowiek jest osobą. Człowiek jest osobą mężczyzny lub osobą kobiety. Ponadto trzeba stwierdzić, że człowiek jest osobą wcieloną i uduchowioną. Osoba wyraża się poprzez ludzką naturę złożoną z duszy i ciała. Dlatego osoby mężczyzny lub kobiety wyrażają się poprzez odpowiednia i właściwą im duchowość i cielesność. Stąd płeć jest cielesnym wyrazem osoby.

Słownik Personalistyczny na rok 2017 /8

35. Osoby mężczyzny i kobiety są różne, zresztą każda ludzka osoba jest inną indywidualnością. Osoba jest czymś jak najbardziej indywidualnym (wyznaczonym i naznaczonym przez Boga).

36. Osoby mężczyzny i kobiety dopełniają się wzajemnie, co sprawia, że mogą tworzyć wspólnotę osobową. Najpierw jest to wspólnota małżeńska, a następnie dzięki zrodzeniu dzieci powstaje wspólnota rodzinna.

37. Kobieta i mężczyzna są dopełniającymi się osobami, co znajduje wyraz w ich ludzkiej naturze. Wspólne życie i współżycie dokonuje się i przebiega na poziomie naturalnym. Kobieta i mężczyzna dopełniają się zarówno pod względem duchowym, jak i pod względem cielesnym. To powoduje, że pomiędzy nimi może istnieć trwały związek życiowy.

38. Nie wolno przeciwstawiać natury kobiecej naturze męskiej. Różnice oczywiście istnieją, ale właśnie po to, żeby można było znaleźć wzajemne dopełnienie i uzupełnienie a nie walkę lub nienawiść (walkę płci). Każdy ma szansę znaleźć swoją drugą połówkę, jak głosi przysłowie.

39. Człowiek został stworzony i powołany do życia wspólnotowego, ponieważ jest osobą. Osoba rodzi się, żyje i wzrasta we wspólnocie. Bez osobowej wspólnoty (bez rodziny lub Kościoła) człowiek traci swoją osobową aktywność i żywotność. Będzie mu się wydawało wtedy, że jest cząstką przyrody. Będzie walczył na co dzień o przeżycie, a jednocześnie będzie się lękał żywiołów, które rządzą przyrodą. Takie życie według samej natury, skazane zarazem na ciągłe zmaganie się z przyrodą jest dla człowieka czymś dramatycznym i tragicznym. Jest to ciągła walka o przetrwanie bez nadziei na lepsze jutro.

Słownik Personalistyczny na rok 2017 /9

40. Żeby się wyrwać z tego tragicznego kręgu niepewności człowiek poszukiwał wspólnoty i wspólnego życia. Zakładał wioski i budował miasta. Potrzebował jakiejś trwałej łączności. Tę łączność odnajdywał przede wszystkim w związku kobiety i mężczyzny. Tak naprawdę podstawą ludzkiej cywilizacji stał się związek małżeński. Nie wolno o tym zapominać.

41. Życie społeczne ma przede wszystkim charakter wspólnotowy. Pierwszą wspólnotą jest rodzina, dalej idą wspólnoty lokalne (wioski i miasta), następnie wspólnoty regionalne (dawniej były to księstwa), a  wszystko to razem tworzy szeroką wspólnotę narodową.

42. Wspólnota narodowa jest szeroko rozumianą wspólnotą osobową, natomiast swój wyraz ogólnodostępny znajduje w kulturze narodowej. Wspólnoty osobowe tworzą swoją obrzędowość i swoje zwyczaje, tworzą swoją historię i tradycję. Natomiast indywidualni artyści tworzą konkretne dzieła sztuki, które wyznaczają i określają ważne kierunki rozwoju kultury narodowej.

43. Naród nie jest jakimś pomysłem człowieka, lecz jest żywą wspólnotą osobową opartą na współdziałaniu i współprzeżywaniu dotyczącym różnych pomniejszych wspólnot.

44. Ważną rolę, jeśli nie najważniejszą, w życiu Narodu odgrywa Kościół jako religijna wspólnota osobowa. Tradycja religijna jest bowiem najlepszą pożywką dla kultury narodowej. Kultura pozbawiona podstaw religijnych staje się ostatecznie nieludzka. Religia stoi na straży ludzkiej osoby, dlatego ukierunkowuje kulturę na to, co w człowieku najważniejsze.

Słownik Personalistyczny na rok 2017 /10

45. Kultura bez religii staje się dowolną interpretacją człowieczeństwa. Można wtedy stwierdzić o człowieku dowolne rzeczy. Co ciekawe, takie interpretacje powołują się najczęściej na rozstrzygnięcia i ustalenia naukowe. Ale przecież nauka nie zna osoby ludzkiej i tego, co w człowieku jest osobowe.

46. Nie można opierać kultury wyłącznie na wiedzy naukowej, ponieważ istnieje niebezpieczeństwo, że sprowadzimy wtedy kulturę do techniki i technologii. Już dzisiaj obserwujemy szybki (zbyt szybki) rozwój technologii. Wkrótce może się okazać, że technologia przejmie władzę nad człowiekiem. Mamy nawet muzykę techno. Spotkałem nawet takie hasło: makes technology think. W przyszłości człowiek może się stać jedynie obsługą urządzeń technicznych, czyli po prostu sługą technologii. Już dziś człowiek jest zmuszony żyć w rytmie technologii.

47. Ratunkiem dla człowieka może być tylko filozofia personalistyczna. Trzeba bowiem zacząć od prawdy o człowieku. Nie ma innego wyjścia. Jak twierdził Arystoteles: mały błąd popełniony na początku (brak realistycznego poznania człowieka - moje), staje się wielki na końcu (kres samego człowieczeństwa - moje).

48. Człowiek musi zadbać o swoją realność. Tę realność wyznacza osoba, która stanowi podmiotowość istnienia. W człowieku to osoba dysponuje pełną mocą sprawczą. Jest więc przyczyną wszelkiej aktywności człowieka. Wojtyła wyrażał to poprzez łacińską formułę operari sequitur esse, czyli wszelka ludzka działalność ma swoje źródło w istnieniu (esse). Osobę zaś nazywał podmiotem istnienia i działania.

49. Filozofowania o człowieku nie można rozpoczynać od myślenia (cogito), bo to odwraca i wypacza ludzką realność. Myślenie zrodziło się bowiem z negacji rzeczywistości (z wątpienia lub krytyki). Myślenie pojawia się w naturze człowieka, czyli dokładnie w jego umyśle. Jednak myślenie jako negacja nie ma realnej przyczyny. Dlatego samo myślenie jest pozbawione rzeczywistej mocy sprawczej. Możemy sobie o czymś pomyśleć, ale jednocześnie jesteśmy w stanie zanegować każde nasze myślenie. Nic nie stoi temu na przeszkodzie, gdyż wszystko rozgrywa się w sferze intencjonalnej, czyli w sferze czystej możliwości, w zupełnym oderwaniu od realności.

Słownik Personalistyczny na rok 2017 /11

50. Swego czasu filozofia uznała, że dla człowieka najważniejsza jest wolność. Chyba nie zdawano sobie sprawy (albo zrobiono to specjalnie), że wolność odnosi się jedynie do tej sfery intencjonalnej możliwości, jaką otwiera przed nami ludzkie myślenie.

51.W ten sposób człowiek (i nawet całe społeczeństwo) został popchnięty w sferę możliwości zatracając jednocześnie swoją osobową realność. Uznano, że człowiek jest myślącym rozumem oraz wolnością wyboru. Kartezjusz określił przecież człowieka mianem res cogitans. Stało się to podstawą dowolnego myślenia o człowieku. Pojawiają się również kolejne pomysły dotyczące ludzkiego Ja oraz ludzkiej świadomości. Znika przez to zupełnie rozumienie człowieka jako osoby. Przestaje już być ważne, kim jest człowiek. Natomiast najważniejsze staje się już to, co człowiek może pomyśleć o sobie samym. A pomyśleć można cokolwiek, wszystko albo nic. Stąd próbuje się wymyślić niejako człowieka na nowo. Realność staje się czymś przestarzałym, czymś, co należy odrzucić. Przecież idzie Nowy Wspaniały Świat. Dziś powiemy: Świat Technologii. No cóż, „technologia tak ma”, ale człowiek nie ma już niczego, bo stracił swoją osobę i osobowość. Człowiek nie panuje już nad sobą, gdyż zapanowała nad nim technologia.

52. Kim jest dziś człowiek? Stał się po prostu sługą technologii i techniki. Jan Paweł II wołał o zachowanie prymatu osoby przed techniką. Jeśli poddamy się technice i technologii, to nie będzie już powrotu do osobowego świata. Po prostu odlecimy w kosmos, może dosłownie w Kosmos. Tylko nie wiadomo po co.

53. Technologia nie jest żadnym kolejnym etapem ewolucji. Technologia jest wymysłem ludzkiego myślenia. To jest bardzo kuszący pomysł, ale jest to pomysł, który wiedzie człowieka na pokuszenie i na manowce. Przecież technologia nie zdoła uratować nas przed śmiercią. Technologia nie może dać człowiekowi nieśmiertelności. To daje nam tylko Bóg.

54. Nieśmiertelna jest tylko osoba człowieka. Ale żeby cały człowiek osiągnął nieśmiertelność, konieczna jest dla niego łączność z Osobowym Bogiem.

Słownik Personalistyczny na rok 2017 /12

55. Ratunkiem dla człowieka jest nawiązanie relacji osobowych z Bogiem. Człowieka może uratować jedynie łaska Boża.

56. Przyjęcie łaski dokonuje się poprzez sakramenty święte. Człowiek powinien przyjąć łaskę, ponieważ łaska Boża jest człowiekowi do zbawienia koniecznie potrzebna.

57. Łaska polegająca na nawiązaniu z Bogiem relacji osobowych dociera przede wszystkim do naszej osoby. Skoro człowiek utraci zdolność życia osobowego, to wówczas nie jest zdolny nawiązać relacji osobowych z drugą osobą. Dopiero z osoby przyjmującej działanie łaski przelewa się ona na naszą naturę (na duszę i ciało).

58. Jeżeli człowiek będzie żył jedynie według samej natury, to nie stać go będzie na osobową aktywność. Technika ułatwia nam różne działania na poziomie natury, ale odrywa nas od osobowej aktywności. Krótko mówiąc, technika i technologia odcina nas od Boga, a tym samym odcina nas od łaski. Łaska na pewno nie działa poprzez urządzenia techniczne.

59. Człowiek powinien wiedzieć do czego można wykorzystać technikę. Ale przede wszystkim musi wiedzieć to, kim jest. Musi wiedzieć, skąd pochodzi, kim jest i dokąd zmierza.

60. Człowiek jest osobą, która została powołana do życia wiecznego.