Słownik Personalistyczny na 2020 rok /7

40. Człowiek zaczął bowiem poszukiwać kontaktu osobowego z Bogiem Stwórcą.

41. Rozwój naturalnej religijności prowadził także do rozwoju moralności, czyli już ponadnaturalnego odniesienia do innych ludzi. To pierwotne poczucie wyższości człowieka wobec świata przyrody doprowadziło go do stworzenia określonych systemów religijnych i moralnych. Człowiek od początku w swoim życiu musiał szukać dla siebie godnego odniesienia. Takim odniesieniem były kult religijny i kultura życia codziennego (z obyczajami moralnymi na czele).

42. Jednak do pełnego rozwoju duchowego człowiek musiał przebyć jeszcze długą drogę. Trwało to kilkanaście wieków. Tak naprawdę pierwsze szkoły etyczne zaczęły powstawać w VI i V wieku p. Ch. Tak samo w Grecji jak i w Chinach. Była to już uporządkowana refleksja na życiem i działaniem człowieka.

43. Filozofowie zaczęli badania dotyczące ludzkiego działania. Przede wszystkim działania właściwego dla człowieka, czyli działania duchowego i moralnego. Już pierwsze rozważania na ten temat pokazywały, że dusza potrzebuje do działania jakieś siły i mocy.

44. Sokrates twierdził, że dusza potrzebuje odpowiedniej mocy, czyli cnoty. Dla niego taką cnotą dla duszy miała być wiedza. Był to przykład intelektualizmu moralnego. Następcy doszli do wniosku, że wiedza jest mocą tylko dla intelektu, natomiast wola będąca również władzą duchową wymaga swojej własnej mocy sprawczej. Dlatego stwierdzono, że potrzebna jest inna siła i cnota, czyli sprawiedliwość.

45. Dla Rzymian sprawiedliwość była podstawą tworzenia prawa. Była więc cnotą, ale i zasadą, stricte polityczną. Cała działalność polityczna, dziś powiedzielibyśmy społeczna, powinna być oparta na sprawiedliwości. Oznaczało to, że człowiek w swoim życiu powinien kierować się sprawiedliwością.

46.Wszystkie te rozwiązania pokazywały wyraźnie, że duchowość człowieka wymaga odpowiedniej siły sprawczej, która by napędzała właściwe działania moralne człowieka. Ale filozofowie podążając za teorią Arystotelesa uznali, że odpowiednie cnoty i siły sprawcze człowiek musi wypracowywać sam w trakcie swojego życia. Stąd duży nacisk kładziono na wychowanie i wykształcenie człowieka. Człowiek powinien się nieustannie ćwiczyć za młodu w rozwijaniu swoich zdolności do działania. Musi więc poznawać cnoty moralne i ćwiczyć się w usprawnianiu swoich władz duchowych.