Słownik Personalistyczny na 2020 rok /3

15. Jeżeli mówimy natomiast o naturze, to nie można przypisywać jej własności transcendentalnych. Natura człowieka może się stawać w jakiejś mierze prawdziwa, dobra i piękna, ale nigdy nie będzie prawdą, dobrem i pięknem w sensie metafizycznym. Aby natura mogła się stawać prawdziwą, dobrą i piękną, musi się podporządkować aktywności osoby, czyli duchowość musi przyjąć akty osobowe (kontemplacji, sumienia i upodobania).

16. Należy zatem przyjąć, że aby natura mogła funkcjonować w pełnym zakresie, czyli jako dusza i ciało, musi podlegać wpływom podmiotowości osobowej i podmiotowości życia. Natura podlega bowiem wpływom podmiotów egzystencjalnych w zakresie powstawania oraz dalej podlega aktywności tych podmiotów (osoby i życia) w zakresie funkcjonowania na co dzień. Natura, która stanowi możność istotową, nie posiada własnej zasady egzystencjalnej. Taką zasadą jest akt istnienia dla całego bytu.

17. Upraszczając można powiedzieć, że natura (istota człowieka) jest jakby podczepiona pod akt istnienia. Dlatego cała aktywność bytu człowieka płynie od istnienia. Wiadomo, że człowiek jest bytem aktywnym, działającym podmiotem. Jednak tym aktywnym podmiotem jest osoba i życie (jako podmiotowości istnienia). Natura stanowi co najwyżej podmiot wykonawczy. Natura istnieje jedynie dzięki aktowi istnienia. Natura nie istnieje więc sama w sobie, gdyż stanowi tylko możność istotową.

18. Jak więc działa natura? Otóż natura działa na mocy aktywności podmiotów osoby i życia, stanowiących zawartość egzystencjalną istnienia jako aktu bytowego.

19. Akty osobowe pochodzące od własności prawdy, dobra i piękna pobudzają i uruchomiają działania władz duchowych. Osobowa własność prawdy najpierw powoduje powstanie władzy umysłu, która dysponuje zdolnością poznawczą. A następnie akty kontemplacji płynące z własności prawdy pobudzają działania umysłowe. Dotyczą one poznania, ale również uznania tego, co realne. Akty kontemplacji wywołują bowiem we władzy umysłu słowo prawdy, które stanowi zasadę poznawczą realności, a także stanowi potwierdzenie i uznanie realności. Słowo prawdy informuje nas o prawdziwej realności, z którą mamy kontakt poznawczy.

20. Osobowa własność dobra najpierw sprawia powstanie władzy woli, która służy nam do podejmowania działań (decyzji o działaniu). A w dalszym ciągu akty sumienia płynące z tej własności dobra pobudzają chcenie woli. Dotyczą one chcenia, ale również czynienia dobra. Akty sumienia pobudzają w woli czyny dobra, które stanowią zasadnicze działania woli, które pozwalają nam działać na rzecz dobra. Czyny dobra, które podejmuje wola odnoszą się przede wszystkim do osobowego dobra drugiego człowieka. Są więc pragnieniem i czynieniem dobra dla drugiego człowieka.

21. Podobna sytuacja zachodzi także w przypadku naszej uczuciowości, którą trzeba uznać za władzę duchową. Osobowa własność piękna najpierw sprawia i kształtuje władzę uczuciowości, która służy nam do kontaktu z podmiotowością życia. Tak więc akty upodobania pochodzące od własności piękna wywołują w uczuciowości fascynację pięknem i radość z obcowania z pięknem życia. Akty upodobania wywołują w uczuciowości przeżycie piękna, które stanowi odpowiednią reakcje na ludzkie życie. W ten sposób przeżywamy piękno ludzkiego życia i doświadczamy radosnej nadziei na trwałość naszego życia w przyszłych pokoleniach.