Wiedza

Wiedza. Wiedza jest nieodzownie związana z człowiekiem. Człowiek zdobywa i gromadzi wiedzę o świecie i o sobie. Człowiek posiada wspaniałe możliwości poznawcze. Dysponuje zmysłami oraz rozumem (umysłem). Te władze i zdolności predysponują człowieka do tworzenia i gromadzenia wiedzy. Kontakt ze światem zapewnia człowiekowi doświadczenie zewnętrzne (empiria). Dzięki doświadczeniu zmysłowemu człowiek poznaje otaczający go świat i tworzy na tej podstawie zarówno wiedzę filozoficzną, jak i przyrodniczą. Możemy śledzić historyczny rozwój tej wiedzy aż po dzień dzisiejszy.

Ale tego typu wiedza nie wystarcza do poznania człowieka, ponieważ wiedza empiryczna i przyrodnicza wpisuje człowieka w kontekst przyrody traktując go jako jej cząstkę. Dlatego wiedzy o człowieku nie można opierać wyłącznie na doświadczeniu zmysłowym, gdyż wówczas zapoznamy to, co w człowieku jest najważniejsze – jego duchowość i osobę. Aby poznać człowieka wiedza filozoficzna radziła sobie na różne sposoby. Posługiwała się pojęciami zaczerpniętymi z tradycji ludowej albo tworzyła zupełnie nowe pojęcia, wykorzystywała zasady i metody logicznego myślenia oraz różne sposoby rozumowania i wnioskowania, posługiwała się zasadą przyczynowości i rozumowaniem przyczynowo-skutkowym. Wszystko to dawało raczej mierne wyniki. Dlatego filozofia odwoływała się także do doświadczenia wewnętrznego. Ale zwykle pojmowano je jako refleksję naszego umysłu, czyli zdolność zwrócenia się na siebie i poznania własnej aktywności umysłu. Filozofia personalistyczna zna jednak inny rodzaj doświadczenia wewnętrznego, jakim jest mowa serca. To doświadczenie ukazywała nam już filozofia scholastyczna (św. Tomasz i św. Bonawentura). Ale ta tradycja została zapomniana i zastąpiona religijnym doświadczeniem mistycznym. Dziś na nowo mowę serca przypomniał prof. Gogacz. Opisuje on doświadczenie mowy serca w swoich książkach dotyczących metafizyki i etyki. Możemy stwierdzić, że personalistyczna filozofia człowieka czerpie swoją wiedzę właśnie z tego doświadczenia. Jeśli chcemy tworzyć realistyczną wiedzę o człowieku, to musimy sięgnąć i odwołać się do doświadczenia mowy serca i umysłu. To doświadczenie obejmuje kontemplację, sumienie i upodobanie (piękna). Bez doświadczenia mowy serca i umysłu nie uzyskamy pełnej wiedzy o człowieku. Nie zdołamy poznać ludzkiej osoby, ani nie będziemy mogli sięgnąć do poziomu istnienia, które przyczynuje całą realność człowieka. Tylko mowa serca może poinformować nas o źródłach realności człowieka, jakimi są osobowe własności transcendentalne. Dopiero w oparciu o mowę serca możemy uzyskać wiedzę na temat osobowego bytu człowieka oraz jego osobowej podmiotowości. Dopiero wiedza o osobie odkrywa przed nami głębię i pełnię człowieczeństwa.

Można chyba przyjąć, że jest to rodzaj wiedzy mistycznej. Łączy się ona bowiem z oświeceniem naszego umysłu oraz z oczyszczeniem naszego serca. Ostatecznym źródłem tej wiedzy o osobie jest bowiem sam Bóg. Ale na gruncie filozofii ta wiedza dotyczy przede wszystkim osoby człowieka, dotyczy osobowych własności prawdy, dobra i piękna, dotyczy wreszcie osobowej godności człowieka. Możemy ją nazwać wiedzą personalistyczną. Nie jest to jednak wiedza typu naukowego, lecz wiedza mądrościowa. Ostatecznym efektem doświadczenia mowy serca i umysłu jest bowiem mądrość. To właśnie mądrość ujmuje osobę człowieka i jej godność.