Rozum

Rozum. Wiadomo, że człowiek jest istotą rozumną. Posiada rozum, który jest zdolny do poznawania i rozumienia rzeczywistości. Rozum jest szczególną zdolnością i możliwością człowieka. Jest władzą duchową i niematerialną. Ale ludzki rozum nie wziął się z niczego. Na pewno nie jest on skutkiem ewolucji i rozwoju biologicznego, gdyż jest zdolnością duchową, a nie materialną czy cielesną. Rozumność człowieka nie jest także skutkiem działania mózgu, jak chcą niektórzy.

Rozum powstał za sprawą osobowej podmiotowości człowieka zawartej w jego istnieniu (w osobowej egzystencji). Rozum jest zatem skutkiem działania mocy sprawczej, jaką niesie ze sobą osobowa własność prawdy. To transcendentna własność prawdy zawarta w osobowej egzystencji sprawiła, że w istocie ludzkiego bytu powstała zdolność rozumu (zdolność poznania intelektualnego). Jest to zdolność rozumienia rzeczywistości, czyli poznania jej natury. Rozum rozpatruje otaczające nas byty, ujmuje ich naturę lub istotę, odkrywa to, do czego są przydatne i do czego mogą służyć człowiekowi, porównuje i zestawia je ze sobą. Na co dzień rozum posługuje się doświadczeniem zmysłowym, ale trzeba pamiętać, że rozum potrafi także wykorzystać doświadczenie mowy serca. Dlatego zazwyczaj rozum tworzy wiedzę i posługuje się nią, ale poza tym nasz rozum dysponuje również wiarą jako uznaniem realnej prawdy bytu. Efektem zdobytej wiedzy jest rozumienie rzeczywistości (poznanie jej sensu), natomiast efektem wiary jest uznanie i akceptacja rzeczywistości jako czegoś realnego. Człowiek potrzebuje zarazem uznania i zrozumienia rzeczywistości. Dopiero taka pełna postawa rozumu pozwala nam właściwie odnieść się do rzeczywistości. To uznanie i zrozumienie, czyli wiara i wiedza, powinny przede wszystkim dotyczyć człowieka i Boga. Ale zrozumienie przyrody i jej działania jest również potrzebne człowiekowi do życia. Jeśli zaś chodzi o człowieka, to rozum pozwala mu zrozumieć samego siebie i uznać osobowy charakter ludzkiego bytu (osobowy charakter ludzkiej egzystencji). Do tego właśnie powinien człowiekowi służyć rozum.

Rozum człowieka dysponuje również zdolnością myślenia. Kiedy rozum oderwie się od rzeczywistości, wtedy zaczyna myśleć, czyli swobodnie tworzyć własne pojęcia i rozumienia. W myśleniu rozum działa wyłącznie na własny rachunek. Nie jest wtedy skrępowany żadnymi ograniczeniami z zewnątrz. Może swobodnie wymyślać to, co chce. Ludzkie myślenie jest naprawdę wolne i  od niczego niezależne. Może rozwijać się w nieskończoność. Jeśli jednak rozum całą swoją aktywność ogranicza do myślenia, wówczas zupełnie odrywa się od rzeczywistości. Jest to może fascynujące w momencie podjęcia twórczości artystycznej (przy tworzeniu kultury), ale na co dzień oderwanie się od rzeczywistości jest dla człowieka zabójcze. Nie można sprowadzać rozumu jedynie do myślenia, bo straci on swój sens. Rozum musi dbać o silny i stały kontakt z rzeczywistością. Dlatego pierwszą zasadą rozumu powinna być realna prawda (czyli prawda, która jest realną własnością bytu). To właśnie realna prawda stanowi przyczynę naszej rozumności.