Osobowe działania człowieka /5

25. Podmiot osobowy charakteryzują trzy własności transcendentalne, czyli prawda, dobro i piękno. To właśnie owe własności dysponują mocą sprawczą, co powoduje, że dzięki temu powstają w bycie ludzkim władze duchowe. Prawda odpowiada za powstanie umysłu, dobro sprawia powstanie woli, a piękno powoduje powstanie uczuciowości. Te trzy władze duchowe tworzą istotną całość, którą nazywamy duchowością albo po prostu duszą człowieka.

26. Możemy tylko pokrótce dodać, że podmiotowość życia również dysponuje trzema własnościami, którymi wydają się być jedność, różność i ruch (ujmując ten problem za rozważaniami Greków).

27. Otóż podmiot osobowy zawarty jest w istnieniu (akcie istnienia), dlatego powiemy, że przynależy do sfery aktywności, jaka cechuje moc sprawczą. Natomiast władze duchowe przynależą już do sfery możnościowej, czyli do możności istotowej. Podobnie jak cielesność człowieka. Władze duchowe stanowią więc zdolności do właściwego działania. Jednak jako zdolności, czyli możności (potentiae animae), muszą być do działania jakoś pobudzone albo usprawnione.

28. Na przykład Arystoteles twierdził, że władze duszy są poruszane przez kontakt z odpowiednim dla nich przedmiotem. Umysł jest poruszany przez poznane przedmioty, a właściwie przez realne rzeczy. Takie ujęcie powodowało konieczność podziału umysłu na bierny i czynny. Pierwszy miałby odbierać oddziaływanie różnych rzeczy (poznanie bierne), zaś drugi jako czynny tworzyć wiedzę teoretyczną (poznanie czynne, czyli aktywne). Takie rozwiązanie stwarza różne problemy. Dlatego w czasach nowożytnych zrezygnowano z tego podziału uznając, że wszelkie kwestie poznawcze załatwia myślenie jako jedyna aktywność umysłowa (właściwie świadomościowa).

29. Wydaje się, że trzeba poszukać jeszcze innego rozwiązania.

30. Otóż władze duchowe jako możności wymagają po prostu wsparcia, czyli aktywnej pobudki do działania. Takie wsparcie płynie do władz duszy ze strony podmiotu osobowego i jego aktywności. Własności osobowe przypisane do podmiotowości istnienia podejmują odpowiednie akty, które pobudzają i usprawniają władze duchowe.