Czym jest nadzieja?

19. Czym jest nadzieja? W tym temacie spotykamy najwięcej nieporozumień. Cała tradycja duchowości ma kłopoty z ustaleniem, gdzie w duszy występuje nadzieja. Otóż wydaje się, że nadzieja zamieszkuje w naszej uczuciowości. Dlatego jak zobaczymy dalej, radość i nadzieja występują razem. Uczuciowość jest najsłabiej poznaną władzą duchową człowieka, gdyż działa gdzieś na granicy duszy i ciała. Stąd jedni opisują tylko jej związki z cielesnością, zaś drudzy będą poszukiwali jej związków z wolą i rozumem. Trzeba jednak uznać uczuciowość za władzę duchową w człowieku. Wydaje się poświadczać to fakt, że tak jak pozostałe władze duszy czerpie ona swoją zasadę i moc z podmiotowości osoby.

Osobowe piękno aktywizowane przez relację osobową łączącą je z Boskim Pięknem (Chwałą) sprawia akty upodobania, które docierając do naszej uczuciowości rodzą w niej przeżycie piękna, czyli fascynację pięknem. A ponieważ uczuciowość w swoim działaniu jest zwrócona ku cielesności, dlatego owa fascynacja i przeżycie dotyczą bezpośrednio życia, które jest cielesnym obrazem piękna osobowego. Stąd przeżycie piękna już jako zasada działania uczuciowości staje się konkretnym przeżyciem piękna życia. Takie przeżycie przybiera właśnie postać nadziei, czyli pożądliwości przyszłego życia, zwłaszcza nowego życia. Dlatego powiemy, że nadzieja dotyczy naprawdę nowego życia, które jest dla nas widomym obrazem piękna. Nie bez powodu powtarzamy przecież stale (już nawet w reklamach), że życie jest piękne. Życie jest piękne, bo właśnie w życiu wyraża się osobowe piękno człowieka. W języku polskim oczekiwanie na nowe życie nazywane jest „byciem przy nadziei”.

Nadzieja jest zatem cnotą i sprawnością naszej uczuciowości. Rodzi się z przeżywania piękna i fascynacji życiem. Taka fascynacja życiem ma zarazem postać radości. Radość powinniśmy zawsze łączyć z przeżywaniem życia. Mówimy wtedy o radości życia, czyli radości, jaką niesie ze sobą rodzące się życie. Stąd w tradycyjnej duchowości nadzieja jest zawsze łączona z radością (gaudium et spes). Przeżywanie życia powinno być dla nas czymś radosnym, a nie smutnym. Życie jest bowiem radością i nadzieją. Właśnie taki przeżywanie życia stanowi oznakę osobowej aktywności człowieka.