19. Uczucia

19. Uczucia. Uczucia (affectiones) są działaniami naszej uczuciowości. Tradycyjnie mówiło się o doznaniach albo namiętnościach (passiones). Dzisiaj psychologia mówi o emocjach i motywacjach, albo wprost o doznaniach przyjemności. Ale nie jest to cała prawda o uczuciach.

Uczuciowość posiada swój zasadniczy przedmiot, którym jest piękno. Ale na co dzień uczuciowość zwraca się praktycznie do życia, które jest obrazem piękna. Dlatego trzeba powiedzieć, że uczucia dotyczą życia. Najważniejszym z nich jest uczucie nadziei. Nadzieja jest oczekiwaniem przyszłego życia. Spodziewamy się, że nasze życie nie zostanie zakończone, że będzie trwało wiecznie, że zawsze będziemy żyli, tak jak obiecał nam Chrystus. Nadzieja wykracza więc poza nasze ziemskie życie i zwraca się do życia wiecznego. Dlatego jest uważana za cnotę teologiczną.

Natomiast naszego ziemskiego i doczesnego życia dotyczą uczucia radości i smutku, bólu, lęku i gniew. Można powiedzieć, że te uczucia dotyczą naszego ludzkiego życia. Tego życia, które posiada każdy z nas obecnie. Najczęściej mówi się o życiu w sensie biologicznym, ale ludzkie życie ma znacznie szerszy charakter, bo umożliwia połączenie duszy z ciałem (właściwie osoby z ciałem). Życie ludzkie umożliwia wcielenie osoby.

Uczucia człowieka są zapoczątkowane i wywołane upodobaniem osobowego piękna. Osobowe piękno jest sprawczą przyczyną naszej uczuciowości, natomiast akt upodobania, jakim przemawia do nas to piękno, wywołuje działanie władzy uczuciowej i wzbudza w niej uczucia, które stanowią poruszenia lub pobudzenia jako przeżycia uczuciowe. Podstawą uczuciowego przeżywania jest upodobanie samego życia. Pierwsze doświadczenie i odczucie życia sprawia uczucie radości. Z kolei doświadczenie utraty życia (czyli śmierci) wywołuje smutek i żal. Nasz lęk odnosi się do możliwej utraty życia. Boimy się o własne życie, aby go nie stracić. Gniew zaś jest spowodowany brakiem poszanowania życia ze strony kogoś innego. Gniewamy się, gdy ktoś bliski bez powodu naraża swoje życie.

Uczucia zawsze dotyczą życia. Objawiają nasz stosunek do życia. Gdy mówimy o „stosunku płciowym”, to mamy na myśli właśnie „stosunek do życia”. Dlatego uczucia objawiają się silnie podczas stosunku płciowego. Wówczas objawia się uczucie radości i nadziei. Radość z powstawania (czyli przekazywania) nowego życia i nadzieja na nowe życie. Możemy stwierdzić, że uczucia informują nas o tym, co dzieje się z naszym życiem, czy jest ono spełnione, czy grozi mu niebezpieczeństwo. Gdy pojawia się cierpienie, ból i smutek, wówczas martwimy się o swoje życie. Ale radość informuje nas o pełni życia. Radość jest przeżyciem pełni i doskonałości życia. Jest przeżyciem piękna ludzkiego życia. Mówimy przecież, że życie jest piękne. Zawsze mówimy to z radością.