Serce

Serce. Serce oznacza pewien zakres ludzkiego doświadczenia. Termin serce jest często używany w tradycji ludowej i literaturze, natomiast rzadziej jest używamy w filozofii. Potocznie serce przeciwstawia się umysłowi (rozumowi). Ale w filozofii personalistycznej powraca sprawa doświadczenia nazywanego mową serce. Określenie serca odnosi się zatem do tego zakresu duchowości, który obejmuje zdolności pożądawcze – wolę i uczucia. Jakby po drugiej stronie duchowości mamy umysł, który obejmuje zdolność rozumowego poznania i myślenia.

We wszystkich koncepcjach etycznych podkreślano udział rozumu, czyli właśnie umysłu. Dopiero w irracjonalizmie została wyeksponowana rola woli. Ale tam z kolei zabsolutyzowano wolę jako zasadę człowieka. Również ludzka uczuciowość nie znajdowała dla siebie właściwego miejsca, bo jeśli była eksponowana na pierwszym miejscu, to działo się to kosztem rozumu i woli. Wydaje się, że najtrudniejsze jest zachowanie właściwej proporcji między rolą serca i umysłu. Oba zakresy ludzkiej duchowości są ważne i potrzebne. Zarówno umysł jak i serce muszą spełniać swoją rolę w zakresie aktywności człowieka. Umysł posiada swoje doświadczenie, zaś serce ma swoje. Oba rodzaje doświadczenia i aktywności muszą się uzupełniać, aby człowiek mógł prawidłowo działać.

Filozofia personalistyczna przypisuje sercu bardzo ważny zakres doświadczenia wewnętrznego. Mówimy tutaj o mowie serca. Na przykład prof. Gogacz stosuje określenie mowy serca do całości wewnętrznego doświadczenia człowieka. Mowa serca odnosi się w tym ujęciu do bezpośredniego doświadczenia własności osobowych człowieka. Nazwa mowy serca oznacza więc doświadczenie dokonujące się całkowicie poza myśleniem i świadomością człowieka. Chodzi tu o pewnego rodzaju bezpośrednie dotknięcie i oddziaływanie własności osobowych prawdy, dobra i piękna. Tak rozumiana mowa serca obejmuje we władzach duchowych kontemplację, sumienie i upodobanie.